Liên quan đến dự án bauxite Tây Nguyên (hiện dự án Tân Rai đã cơ bản xong và Nhân Cơ thì đã hoàn thiện khoảng 1/2 tiến độ) vừa qua có nhiều ý kiến đề nghị đánh giá lại hiệu quả, thậm chí có ý kiến đề xuất dừng triển khai dự án Nhân Cơ. Hôm qua 9-5, tại Hà Nội, Liên hiệp Các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp cùng Bộ Công thương đã tổ chức hội thảo “Bauxite Tây Nguyên: Thực trạng, định hướng và kiến nghị” nhằm khởi động công tác đánh giá việc thí điểm xây dựng các nhà máy khai thác bauxite tại Tây Nguyên.
Mất ngủ vì bauxite
Theo báo cáo của Tập đoàn công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV), tính đến hết tháng 3, tổng giá trị toàn bộ dự án Tân Rai đã thực hiện đạt khoảng 11.620 tỷ đồng. Như vậy, tổng mức đầu tư đã tăng 33,15% so với kế hoạch. Với dự án nhà máy sản xuất alumin Nhân Cơ, tổng mức đầu tư lên tới 14.889 tỷ đồng, tăng 31% so với kế hoạch.
Ông Nguyễn Mạnh Quân, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công thương) cho rằng, các ý kiến muốn dừng dự án là không khả thi: “Dư luận xã hội và các nhà khoa học lo ngại về hiệu quả kinh tế của 2 dự án trên là chính đáng. Chúng tôi cũng mất ngủ vì dự án này, đặc biệt chuyện hiệu quả kinh tế”.
Tuy nhiên, theo ông Quân, nếu áp cách tính toán giá thành ở thời điểm hiện tại thì dự kiến thời gian thu hồi vốn của dự án Tân Rai là mất 12 năm, còn dự án Nhân Cơ thì mất khoảng 13 năm. Như vậy, 2 dự án này có hiệu quả kinh tế, đề xuất dừng dự án lại là không thực tế.
Nhà máy Alumin Tân Rai. Ảnh: Bùi Trưởng
Cũng theo ông Quân, quy hoạch phân vùng thăm dò khai thác chế biến bauxite đến năm 2020 có dự báo đến 2030 đã được lập trong vòng 2 năm sau rất nhiều hội thảo với sự tham dự của các chuyên gia trong và ngoài nước. Chính phủ chỉ đạo từ nay đến năm 2015, chỉ có 2 dự án Tân Rai, Nhân Cơ là thử nghiệm, nghiên cứu và hoàn thiện. Đến 2020, trên kết quả thử nghiệm của 2 dự án này, nếu có hiệu quả và điều kiện vận tải, cơ sở hạ tầng cho phép sẽ nhân đôi 2 dự án lên.
Sau 2020 nếu có đường sắt, kết quả thử nghiệm tốt sẽ đầu tư các dự án có quy mô lớn 2 - 3 triệu tấn/năm. Bộ Công thương sẽ hoàn thiện theo hướng này, sau đó trình Bộ Chính trị xin ý kiến chỉ đạo và Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt.
Tìm số liệu chính xác, khách quan
Tại cuộc hội thảo, nhiều chuyên gia đề cập đến “điểm nghẽn” hiện nay là hạ tầng giao thông chưa đồng bộ. Giải thích điều này, ông Quân cho rằng đầu tư đường sắt có ý nghĩa rất quan trọng đối với dự án. Tuy nhiên, trong bối cảnh nền kinh tế đang khó khăn như hiện nay thì nguồn vốn nhà nước chưa thể bố trí kịp, mà kêu gọi xã hội hóa thì không khả thi.
Một trong số yêu cầu của các nhà khoa học, đến thời điểm này, khi các dự án đã gần hoàn tất phải đánh giá lại quá trình thử nghiệm để tính toán các bước tiếp theo. Muốn như vậy, mọi thông số phải thực sự khách quan, khoa học, bất chấp kết quả thử nghiệm lỗ hay lãi. Dự án đã được Bộ Chính trị cho phép làm thí điểm.
Vì vậy khi tổng kết không cần quan tâm làm lỗ hay lãi mà phải đi tìm số liệu chính xác, đứng trên cơ sở lợi ích của dân của nước để có căn cứ báo cáo chính thức với Bộ Chính trị về hướng sắp tới.
Theo ông Phạm Quang Tú, Giám đốc Văn phòng hỗ trợ tư vấn, phản biện và giám định xã hội, đây là thời điểm chín muồi để đánh giá kết quả các dự án không phải đợi đến lúc hoàn thành dự án Nhân Cơ mới tổng kết, vì lúc đó sợ rằng sẽ quá muộn để đưa ra định hướng cho giai đoạn sắp tới.
Ông Tú cho rằng có thể xảy ra một số tình huống. Một là vẫn tiếp tục xây dựng và vận hành 2 nhà máy, hai là loại bỏ và dừng hết. “Phương án trung tính nhất, chỉ hoàn tất một dự án và tạm dừng dự án đang dở dang” - ông Tú nói và cho rằng, dù chọn phương án nào cũng cần tính toán cẩn trọng. Sau khi chọn phương án nào cũng phải xem hiệu quả của từng phương án, từ đó đề ra kịch bản chọn lựa làm định hướng cho giai đoạn tới. Thứ nhất, hiệu quả kinh tế tài chính, TKV mới tính hiệu quả kinh tế doanh nghiệp chứ chưa tính hiệu quả kinh tế - xã hội tổng thể. Thứ hai, ngoài hiệu quả kinh tế - xã hội phải đánh giá từng hiệu quả an ninh quốc phòng.
Từ phân tích đó, ông Tú đề xuất lộ trình, sau hội thảo này sẽ lập các nhóm chuyên gia để đánh giá. Cùng với đó sẽ tổ chức cho các nhà khoa học đi khảo sát thực địa, tiếp đến là tổ chức hội thảo khoa học trình bày kết quả đánh giá và chính thức đưa ra kết luận cuối cùng tới cơ quan chức năng. Nếu được sự hợp tác đồng thuận của các bên, dự kiến quá trình đánh giá mất từ 3 - 6 tháng. Muộn nhất cuối năm nay toàn bộ kết quả đánh giá và kết luận sẽ được trình bày.
Ông Nguyễn Mạnh Quân cũng thừa nhận vừa qua Tập đoàn TKV cung cấp các số liệu không thống nhất: “Từ hồi tháng 3 đến nay, chúng tôi đã tổ chức họp, rà soát từng số liệu, thống nhất lại”.
| |
CHÂU QUYÊN - PHAN THẢO
