Khi nói về nghề nghiệp luật sư hầu hết mọi người đều liên tưởng đến phong thái tự tin và sự hùng biện của những người bảo vệ công lý tại chốn pháp đình. Hình ảnh đẹp đó gắn liền với một chức năng nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội của các luật sư trong việc hỗ trợ cơ quan tài phán giải quyết những mâu thuẫn phát sinh trong cộng đồng xã hội, đó là hoạt động tranh tụng.

Thế nhưng, trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, vai trò tư vấn của luật sư lại rất quan trọng. Chúng tôi xin giới thiệu bài viết của luật sư Lê Công Định, Đoàn Luật sư TPHCM.

Từ khi nghề luật sư theo quan niệm hiện đại bắt đầu được du nhập vào Việt Nam cho đến khi đất nước mở cửa giao thương với cộng đồng thế giới, đa số luật sư Việt Nam vẫn hướng nghề nghiệp của mình vào lĩnh vực tranh tụng trước tòa án. Cùng với sự phát triển nền kinh tế đất nước và sự gia tăng các cơ hội đầu tư và thương mại của các doanh nghiệp trong và ngoài nước từ hơn một thập kỷ đến nay, ngày càng nhiều luật sư đi sâu vào lĩnh vực tư vấn.

Trong khi tranh tụng là giải pháp “nước tới trôn” nhằm giải quyết những tranh chấp đã hiện hữu hoặc chế tài đã áp dụng, thì tư vấn là biện pháp ngăn ngừa rủi ro xảy ra những tranh chấp và chế tài không đáng có. Một cách dễ hiểu, tư vấn pháp lý là hướng dẫn việc tuân thủ luật pháp.

Như vậy, theo nghĩa tương đối, có sự phân biệt giữa tranh tụng và tư vấn. Tại một số quốc gia, thậm chí còn có sự phân biệt giữa luật sư hành nghề tranh tụng và luật sư hành nghề tư vấn, mặc dù ngày nay sự phân biệt đó không còn được nhiều quốc gia chấp nhận.

Thật ra, ngay cả trong khi tranh tụng, việc phân tích các tình huống và cơ sở pháp lý của vụ tranh tụng cũng như tìm ra phương cách hữu hiệu giải quyết tranh chấp là điều mà các luật sư tranh tụng đương nhiên phải làm và đó cũng chính là kỹ năng tư vấn mà một luật sư tư vấn thường sử dụng khi giúp khách hàng của mình tuân thủ luật pháp.

Những vụ kiện gần đây trong tiến trình hội nhập cộng đồng thế giới của Việt Nam, như vụ Vietnam Airlines và huấn luyện viên bóng đá Francois Leotard, cho thấy tầm quan trọng của tư vấn thương lượng và soạn thảo hợp đồng. Vai trò của luật sư là giúp tiên liệu và tránh những rủi ro pháp lý mà các doanh nhân, do công việc thương mại thường ngày, không dễ dàng nhận ra. Kinh nghiệm của người luật sư chắc chắn sẽ ảnh hưởng nhiều đến kỹ năng phân tích, đánh giá và nhận định vấn đề trong quá trình tư vấn.

Đây là điều mà các luật sư luôn phải trao dồi trong hoạt động nghề nghiệp của mình và cũng là điều mà khách hàng quan tâm khi lựa chọn và tín nhiệm luật sư. Học vị cao của luật sư không minh chứng kinh nghiệm nghề nghiệp của họ. Khách hàng không tìm đến những vị giáo sư luật khả kính để lắng nghe thuyết giảng về luật pháp vì họ không có nhu cầu. Điều họ cần là giải pháp pháp lý cho những vấn đề đang đương đầu trên thương trường.

Luật sư phải chịu trách nhiệm đối với ý kiến tư vấn đã cung cấp cho khách hàng vì những quyết định kinh doanh thường được hoạch định trên cơ sở ý kiến tư vấn của luật sư. Bù lại họ sẽ nhận thù lao tương xứng với uy tín và kinh nghiệm của mình. Gần đây một vài quan chức có thẩm quyền đã tìm cách ấn định mức thù lao tối đa dành cho tất cả luật sư trong từng loại dịch vụ pháp lý.

Dù rằng dụng ý này có mục đích tốt nhằm bảo vệ người dân và tránh sự lạm dụng của thiểu số luật sư như những quan chức này đã phát biểu, nhưng điều đó cho thấy rằng họ hoàn toàn không hiểu gì về nghề luật sư và hoạt động tư vấn luật khi vẫn muốn dùng não trạng quản lý hành chính để can thiệp vào một việc lẽ ra thuộc phạm vi dân sự do các bên, luật sư và khách hàng, có thể tự quyết định.

Nếu tư vấn sai mà gây thiệt hại cho khách hàng, luật sư phải bồi thường, mặc dù về phương diện này luật pháp Việt Nam hiện hành chưa dự liệu đầy đủ. Trách nhiệm nghề nghiệp luôn luôn là điều mà các luật sư phải lưu tâm trong khi hành nghề vì nó gắn liền với uy tín của người luật sư và văn phòng nơi họ làm việc, mà uy tín là vốn căn bản của nghề luật sư.

Trong tiến trình cải cách tư pháp, việc nâng cao trình độ và tầm vóc của các luật sư Việt Nam là điều cấp thiết và cần phải có một chương trình đào tạo quy củ và đúng phương pháp để đáp ứng tiến trình hội nhập kinh tế thế giới tất yếu của đất nước. 

Luật sư LÊ CÔNG ĐỊNH
Đoàn Luật sư thành phố Hồ Chí Minh