Nụ cười cho bệnh nhân và chính mình

Trong dòng người, xe hối hả mỗi ngày, mấy ai biết được bên trong ngôi nhà số 59B Nguyễn Thị Minh Khai, quận 1 TPHCM có những con người thầm lặng lắng nghe, giải đáp, tư vấn về sức khỏe cho nhiều người dân TP hơn 10 năm nay…

Đối diện với cử nhân Lê Thị Dung - tổ trưởng tổ tham vấn của Trung tâm Truyền thông - Giáo dục sức khỏe (T4G- thuộc Sở Y tế TPHCM) là một cậu sinh viên. Cậu cho biết… một người bạn của cậu mới sử dụng ma túy nhưng nay biết mình sai nên hoảng sợ, nhờ cậu đến hỏi dùm cách cai nghiện.

Một trường hợp khác là một người nhiễm HIV/AIDS vừa từ trường cai nghiện về ít lâu. Anh cho biết rất mặc cảm và cảm thấy bị áp lực vì lúc nào người nhà cũng theo nhắc nhở anh phải cẩn thận khi cạo râu, đánh răng, nựng cháu... vì sợ anh không biết cách giữ gìn, có thể lây nhiễm cho gia đình (trong khi anh quả quyết những kiến thức này là “đồ bỏ”, vì anh và bạn bè đều đã được hướng dẫn đầy đủ lúc ở trại).

Một người nhiễm HIV/AIDS khác cũng vừa từ trại cai nghiện về hỏi: “Có phải chỉ cần bỏ ma túy, còn thuốc lắc thì… sử dụng “vô tư”, vì chỉ uống chứ không chích, không gây lây nhiễm HIV?”. Sau khi nghe tham vấn viên ân cần giải thích: “Thuốc lắc nguy hiểm không thua ma túy, vì người dùng thuốc lắc thường hay sinh hoạt tình dục tập thể, dễ làm lan truyền HIV/AIDS.

Phụ nữ dùng thuốc lắc dễ bị sẩy thai. Thuốc lắc làm hỏng các dây thần kinh, khiến người nghiện dễ trở nên lú lẫn…”. Nghe xong, người nhiễm HIV/AIDS thừa nhận: ở trong trại chưa được nghe những thông tin này.

Những vấn đề sức khỏe mà người dân tìm hiểu qua tổ tham vấn ở T4G khá đa dạng, từ sức khỏe vị thành niên, thuốc lắc, ma túy đến bệnh cúm gà, bệnh Rubella, bệnh SARS… Không kể số khách hàng được trả lời thư hoặc qua email, lượng khách đến tham vấn (miễn phí) trung bình mỗi tuần 20 người. Khi xảy ra dịch bệnh, số lần tham vấn tăng hơn nhiều. Ví dụ, năm 2003, khi có bệnh SARS, mỗi ngày có khoảng 100 ca gọi đến nhờ tư vấn.

Dù kiêm nhiệm nhiều công tác của trung tâm, nhưng từ chiều chủ nhật đến chiều thứ sáu hàng tuần, tổ tham vấn vẫn bảo đảm “trực chiến” liên tục. Là các cử nhân, y sĩ, bác sĩ thuộc các ngành xã hội học, y tế công cộng, tổ tham vấn bao gồm những người có khả năng giao tiếp tốt, được đào tạo bài bản về kỹ năng tham vấn, tư vấn, truyền thông; được tập huấn các kiến thức về tâm lý giao tiếp, cập nhật những kiến thức và vấn đề mới về sức khỏe.

Hầu hết các tham vấn viên đều có thâm niên hoạt động tham vấn trên dưới 10 năm. Các tham vấn viên: Lê Thị Dung, Trân Châu, Thu Hiền, Anh Thi, Thúy Hằng, Kim Phượng, Thục Đoan, Ngọc Hoa… là những gương mặt quen thuộc, nhiều tâm huyết.

Theo tổ trưởng Lê Thị Dung, thuận lợi của đơn vị tư vấn này là do tách riêng với cơ sở điều trị; tham vấn nhiều vấn đề chung về sức khỏe nên người đến tham vấn ít ngại ngùng. Mặt khác, thời gian tham vấn rộng rãi, khách có thể trò chuyện, trao đổi, nêu rất nhiều thắc mắc.

Có nhiều ca được tham vấn cả giờ hoặc cả buổi. Có trường hợp một khách nam luôn bị ám ảnh về việc bị lây nhiễm HIV/AIDS, dù kết quả xét nghiệm chưa khẳng định anh có bị nhiễm HIV hay không, nhưng trong “thời kỳ cửa sổ” (chưa có dấu hiệu nhiễm virus), anh cứ tới yêu cầu tham vấn nhiều lần.

Hiểu tâm trạng hoang mang của anh, các tham vấn viên không ngại tiếp xúc và bằng mọi cách giúp tâm lý anh ổn định, đồng thời giúp anh chuẩn bị tâm lý để bình tĩnh đón nhận kết quả dù là xấu nhất. Hầu hết các khách hàng đến đây đều cảm thấy an tâm, thoải mái khi ra về. Nguyên tắc tham vấn của đơn vị là ân cần giải đáp, hướng dẫn.

Trường hợp có những yêu cầu tư vấn ngoài phạm vi chuyên môn, tham vấn viên cũng cố gắng cung cấp những thông tin ban đầu và những địa chỉ phù hợp để khách có thể liên hệ.

Ngoài việc tiếp các khách hàng tự đến khi có yêu cầu, T4G còn tổ chức nhiều chuyến đi đến các trường học, cơ quan, công ty để nói chuyện về các chuyên đề sức khỏe theo yêu cầu. Những câu hỏi phổ biến của khách hàng được trung tâm tập hợp, xuất bản thành sách bỏ túi, cẩm nang và nhiều loại tờ bướm tuyên truyền.

Tưởng nhẹ nhàng, nhưng “nghề tham vấn” đôi khi rất dễ stress (do nhiều lần chứng kiến những giọt nước mắt đau khổ của các bậc cha mẹ có con sa vào nghiện ngập, bị nhiễm HIV; tiếp cận nhiều nỗi đau bệnh tật và tinh thần của người bệnh).

Với tổ tham vấn ở T4G, áp lực công việc cũng khá nặng nề (cả trung tâm chỉ có 29 người, trong đó 10 người vừa làm tham vấn viên vừa làm rất nhiều việc khác của trung tâm: biên soạn, in tài liệu; thực hiện các chương trình phát thanh; các chương trình “Thầy thuốc nói chuyện”; tổ chức các đề tài sinh hoạt khoa học kỹ thuật cho nhân viên y tế, các chương trình truyền thông, giáo dục sức khỏe khác…).

Dù vậy, nhưng mỗi ngày khi tiếp xúc với bệnh nhân, trên môi các tham vấn viên vẫn luôn nở nụ cười. Giải thích về những nụ cười này, các tham vấn viên ở T4G ví von: Nụ cười không chỉ làm an lòng bệnh nhân mà còn là món quà… tự thưởng cho mình vì đã làm được những việc có ích cho người bệnh!...  

HẠ MAI