“Robinson” ở cồn Ông Lễ

Tác động biến đổi khí hậu không loại trừ quốc gia nào. Rồi đây, hậu quả của nó sẽ còn nặng nề hơn mà con người khó có thể lường trước được. Vì vậy, khôi phục, phát triển và bảo vệ nghiêm ngặt hệ thống rừng ngập mặn ven biển vùng ĐBSCL đang là trách nhiệm của cả cộng đồng.

1. Sau bão Linda tháng 12-1997, hiện tượng biến động môi trường bất thường bắt đầu xảy ra ở đai rừng ven biển xã Thạnh Hải. Tại đây, vào mùa gió chướng gần tết, cát theo dòng triều cứ tràn lấn vào những vạt đước xanh tươi chắn dọc bờ biển. Cát tiến đến đâu rừng đước lùi dần đến đó. Theo ông Phạm Văn Trường, Trưởng phòng tổ chức và quản lý bảo vệ rừng, Ban quản lý rừng đặc dụng và phòng hộ tỉnh Bến Tre, sau khoảng 10 năm hiện tượng này xảy ra, đã có 128ha rừng đước tại đây bị xóa sổ! Để ngăn chặn tình trạng cát lấn - cát tràn, đây là việc vượt khỏi tầm tay của một ban quản lý rừng cấp tỉnh.

Rừng ngập mặn tại ven biển Bến Tre và ĐBSCL nói chung suy giảm nghiêm trọng, chủ yếu do tác nhân từ con người. Như tại cồn Bửng (xã Thạnh Hải, huyện Thạnh Phú, Bến Tre) chẳng hạn. Cách đây khoảng 12 năm, quần thể động thực vật ở khu vực cồn Bửng vô cùng phong phú với hàng trăm loài, chiếm ưu thế là cây bần. Khi phong trào nuôi tôm bắt đầu xuất hiện cũng là lúc quần thể sinh vật ở đây dần bị tiêu diệt. Không biết bao nhiêu cây bần đã bị đốn để nhường chỗ cho các ao tôm, kéo theo đó là sự biến mất của rất nhiều loài động, thực vật khác. Mất đi cây bần, có nghĩa là mất đi nguồn thức ăn tự nhiên cho tôm, mất đi những vi sinh vật trong tự nhiên giúp tôm kháng bệnh. Từ đó, nghề nuôi tôm lâm vào cảnh khốn đốn. Sau vài vụ nuôi tôm có thu nhập khá cao, những ao, hồ nuôi tôm sau đó bắt đầu bỏ hoang, môi trường sinh thái bị hủy hoại. Tỉnh Bến Tre được dự báo là khu vực chịu tác động nặng nề nhất trong cả nước do biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Vì vậy, rừng ngập mặn đóng vai trò to lớn, giúp con người chống chọi với vấn nạn này.

2. Anh chàng “Robinson” Lê Văn Nhánh (Tám Nhánh) hiện đang trấn giữ rừng ở cồn Ông Lễ (xã An Điền), nơi vùng đất heo hút nhất của huyện Thạnh Phú (Bến Tre), nằm bên bờ biển Đông. Công việc nhọc nhằn, đơn độc của người giữ rừng không phải là mối bận tâm của anh chàng “Robinson” này. Vấn đề là làm thế nào để tồn tại trong điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, vượt lên mọi thiếu thốn để hoàn thành nhiệm vụ trong khi “Robinson” này chỉ còn một chân.

Anh Nhánh mời chúng tôi vào ngôi nhà lá, ngôi nhà anh được phép cất tạm để làm chốt giữ rừng ngay sát khóm bần. Giọng anh hồn hậu: “Tôi: Lê Văn Nhánh, sinh năm 1955, trước năm 1980 là lính của Tiểu đoàn Hậu cần, Sư đoàn 4, Quân khu 9. Năm 1980, trên chiến trường K, tôi đạp mìn phải cưa chân phải và trở thành thương binh loại 3/4...”.

Khi xuất ngũ, anh Nhánh trở lại quê nhà ở vàm Biện Lễ, xã An Thạnh, Thạnh Phú sống cảnh nghèo nàn với đàn con nheo nhóc bốn đứa. Giọng anh thương binh se lại: “Thú thật, nhiều lúc một mình chèo xuồng trên con sông vắng, nhớ đến cuộc sống của gia đình sao quá khó khăn và rồi khi nhìn xuống chân mình, những lúc đó ở tôi vẫn mơn man ý định thà chết đi cho rồi còn hơn! Song khi nghĩ đến đàn con, tôi lại lấy hết bình sinh tiếp tục chèo chống con xuồng và cố đưa nó vượt qua mọi sóng gió…”. Nhờ vào tính chịu thương chịu khó và nhất là cái thần… nặng bóng vía ở Tám Nhánh nên năm 1987 anh được nhận vào làm ở tổ bảo vệ và gia cố đập đá hàn tại Vàm Rỗng. Sau đó, anh được chuyển sang đội giữ rừng tại nông trường do Tỉnh đội Bến Tre quản lý. Năm 1997, anh là lính giữ rừng của Ban quản lý rừng phòng hộ và đặc dụng tỉnh Bến Tre cho đến nay.

3. Sau cơn bão thế kỷ, Tám Nhánh đến nhận công tác ở cồn Ông Lễ với nhiệm vụ trồng rừng, giữ rừng. Những cây dương (phi lao) ngày ấy do anh trồng nay đã cao ngất nghểu, trở thành khoảnh rừng dương phòng hộ rộng 4,8ha. Tám Nhánh cho biết: “Hiện tôi là Tiểu khu trưởng Tiểu khu 13. Tiểu khu 13 có trên 60ha rừng bần, 4,8ha rừng dương. Tổ giữ rừng gồm 3 người. Ba anh em chúng tôi chia nhau mỗi người canh giữ một khu vực”. Ngoài trồng rừng dương, hàng ngày Tám Nhánh và người con trai của anh đi nhặt trái đước trôi tấp vào bờ mang về trồng nơi bãi bồi. Cây đước gặp đất phù sa, đâm rễ phát triển nhanh và bãi bồi cồn Ông Lễ trước đây bị sóng biển xói mòn, nay lấn dần ra.

Tám Nhánh chỉ tay qua phía bên kia khém bần nói: “Rừng đã hồi sinh”. Những thảm rừng bần phát triển xanh thẳm như vậy, từ đây (An Điền) đã kéo dài đến cửa sông Hàm Luông, bao lấy bờ biển 2 xã Thạnh Hải, Thạnh Phong, dài hơn 25km. Còn bên trong rừng bần là rừng dương, đước, mắm…, tất cả tạo thành một lá chắn xanh vững vàng bên bờ biển Đông.

Đêm trên cồn Ông Lễ, gió từ ngoài biển phần phật kéo vào rồi như muốn hất tung ngôi nhà lá giữ rừng của Tám Nhánh lên không trung. Trong nhà, bên ánh đèn dầu liên hồi nhảy múa, chúng tôi hỏi Tám Nhánh về tiền thù lao cho người giữ rừng. Tám Nhánh trầm ngâm một chút rồi nói: “50.000 đồng/ha/năm. Tổ gồm 3 anh em chúng tôi giữ 66ha, chia ra mỗi người được khoảng 1,1 triệu đồng/năm. Mùa nắng ở đây rất hiếm nước ngọt. Để cải thiện cuộc sống, tôi nuôi đàn gà, trồng ít hoa màu ngắn ngày trên đất trống của rừng vào mùa mưa; có nước (thủy triều lớn, ròng), tôi tranh thủ đi hứng cua, rập cua. Đạm bạc lắm thôi. Tuy nhiên, cũng tạm sống được vì hiện các con tôi đã trưởng thành, hàng tháng tôi có thêm tiền thương binh…”.

Tám Nhánh vội mang vào chiếc chân giả, tay với lấy chiếc đèn pin và tấm nylon che mưa. Anh đi tuần tra rừng trong đêm theo mật định riêng của tổ giữ rừng. Khuya anh mới về. Mưa bắt đầu nặng hạt trên những vạt bần, hàng dương. Xa xa có tiếng sấm chớp rền trời. Rừng đêm bây giờ mới thật lạnh. Lạnh lẽo vậy mà với chiếc chân giả, có đêm Tám Nhánh lội bộ hàng mấy cây số để canh giữ rừng… Ngoài làm Tiểu khu trưởng Tiểu khu 13, anh còn là Tổ trưởng Tổ nhân dân tự quản 22 của xã An Điền. Điều thật đáng trân trọng đối với anh là thời gian qua anh đã vận động, xốc tay vào vận động một lớp học tình thương cho các cháu ở cồn Ông Lễ. Lớp học này lúc “sung nhất” lên đến 16 em.

Lúc tiễn chúng tôi, những người giữ rừng chốc chốc lại ca bài: Cuộc đời vẫn đẹp sao…, tình yêu vẫn đẹp sao…, dù cho thân thể thiên nhiên mang đầy thương tích… Họ cùng ca, rất lạc quan, nhưng hát với cây đàn ghita đã bị đứt hai dây vậy mà cũng chưa mua được dây đàn mới để thay, với dàn trống tự tạo bằng thau nhựa. Tám Nhánh cười gượng: “Cây nhà lá vườn thôi… Lính giữ rừng chúng tôi còn phải chịu cảnh thiếu thốn đủ thứ các anh à…”.

HOÀNG HÀ