Mô hình liên kết 4 nhà thâm canh lúa hiệu quả, bền vững theo hướng VietGAP là ý tưởng đã được nhen nhóm từ Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), từ Quyết định 80 của Chính phủ năm 2002; nhưng chưa thực hiện được, do chưa tìm được một “nhà” thật tâm huyết làm trọng tâm cho chương trình. Tới khi Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền chính thức tham gia thì chương trình bắt đầu được thí điểm tổ chức với tên gọi: “Mô hình liên kết 4 nhà quản lý rầy nâu, bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá cho lúa thâm canh” vụ mùa năm 2008-2009, trên địa bàn 2 xã (thuộc huyện Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh), với diện tích 160,5ha với 130 hộ nông dân tham gia.
Giáo sư, tiến sỹ Mai Văn Quyền (thứ hai từ phải sang) trong một chuyến kiểm tra cánh đồng mẫu theo mô hình liên kết 4 nhà
Mô hình thí điểm thành công tốt đẹp, được nông dân nhiệt tình hưởng ứng, đã dẫn tới quyết định của tỉnh Tây Ninh tăng thí điểm mô hình trong 2 vụ (đông xuân năm 2009-2010 và hè thu 2010) ở 4 xã, thuộc các huyện: Trảng Bàng, Gò Dầu, Bến Cầu và Châu Thành, trên diện tích 593ha với 455 hộ nông dân tham gia. Kết quả, nông dân trong mô hình thu được lợi nhuận cao hơn nông dân ngoài mô hình 2.765.597 đồng/ha/vụ.
“Thừa thắng xông lên”, vụ Đông-xuân năm 2011, được sự chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và PTNT, Cục Trồng trọt, Cục Bảo vệ thực vật, Viện Khoa học KT nông nghiệp miền Nam cùng sự phối hợp của Công ty Cổ phần phân bón Bình Điền, một số công ty kinh doanh thuốc BVTV trên địa bàn, Sở Nông nghiệp và PTNT Tây Ninh, được sự chỉ đạo của UBND tỉnh đã tổ chức thực hiện “Mô hình liên kết 4 nhà, thâm canh lúa hiệu quả, bền vững theo hướng VietGAP” vụ lúa đông xuân 2010-2011 trên địa bàn 11 xã, thuộc 6 huyện, với 920,75 ha và 653 hộ nông dân tham gia.
Vụ đông xuân thí điểm, tạm gọi trên “cánh đồng mẫu lớn” này, vừa kết thúc. Các nhà tổ chức thí điểm và bà con nông dân đều phấn khởi bởi kết quả đạt được rất khả quan. Tổng lợi nhuận trên 1ha của nông dân trong mô hình là 17,9 triệu đồng, tăng hơn 3,4 triệu đồng so với các hộ nông dân ngoài mô hình.
Tiếp xúc với nông dân tham gia mô hình, chúng tôi thấy bà con nông dân đã có hiểu biết khá tốt về các đối tượng dịch hại trên cây lúa; đã mạnh dạn thay đổi tập quán canh tác: dùng chung giống lúa xác nhận, sạ thưa, sạ hàng, xử lý dịch hại đúng kỹ thuật… đặc biệt là việc bón phân theo từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây lúa.
Thực tế đã chỉ cho bà con thấy rõ rằng cây lúa có khỏe mạnh, cứng cáp mới có đủ sức chống, kháng sâu, rầy và phát triển tốt theo đúng chu kỳ sinh trưởng để cho năng suất cao, chất lượng hạt gạo tốt. Muốn vậy phải luôn chú trọng cung cấp dinh dưỡng cho cây lúa. Nông dân trong mô hình được Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền cung ứng đủ 100% phân bón, lại cho trả chậm 100% sau thu hoạch; đồng thời hướng dẫn nông dân chỉ sử dụng 2 loại phân chuyên dùng Đầu Trâu TE+ Agrotain Lúa 1 và Đầu Trâu TE+ Agrotain Lúa 2, bón phân theo đúng công thức của công ty; bảo đảm đầy đủ hàm lượng dinh dưỡng cho lúa phát triển tốt trong từng thời kỳ sinh trưởng, không để thừa đạm, gây tác động xấu cho môi trường.
Với cách làm này, nông dân trong mô hình giảm được 12kg N/ha/vụ, tiết kiệm được chi phí phân bón; và nhờ sử dụng phân bón đúng, cân đối, lúa cứng cây ít sâu bệnh nên giảm được chi phí thuốc BVTV 780 ngàn/ha.
Là người trực tiếp theo dõi, chỉ đạo và giúp đỡ tỉnh Tây Ninh thí điểm mô hình, PGS.TS Phạm Văn Dư, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ NN và PTNT cho biết: Liên kết 4 nhà là tiền đề hướng tới xây dựng những cánh đồng mẫu lớn theo chủ trương của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn”.
Tôi cũng như những người làm nông nghiệp mơ ước, rồi chúng ta sẽ có những cánh đồng thẳng cánh cò bay không phải của một nhà, mà của nhiều nhà nông gộp lại, như lời phát biểu của Thứ trưởng BNN&PTNT trong buổi phát động phong trào xây dựng cánh đồng mẫu lớn, phong trào áp dụng sổ tay ghi chép sản xuất lúa theo VietGAP tại Cần Thơ vào ngày 26-3-2011 vừa qua: “sẽ có nhiều nông dân nhỏ trong cánh đồng mẫu lớn”.
Từng bước sẽ xóa dần bờ vùng, bờ thửa, người nông dân không phải lo tới chuyện phải sạ giống gì, bón phân gì, phun xịt thuốc gì mà cuối vụ vẫn biết được mình có bao nhiêu lúa, thu được bao nhiêu lợi nhuận. “Nếu như có nhiều doanh nghiệp tích cực tham gia vào khâu tiêu thụ sản phẩm cho nông dân sau thu hoạch thì chủ trương liên kết 4 nhà, xây dựng cánh đồng mẫu lớn sẽ nhanh hơn, ….” - ông Dư chia sẻ.
Tôi tán đồng với sự chia sẻ của ông Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt. Mong sao niềm mơ ước của ông sớm thành hiện thực trên đồng ruộng khắp mọi miền đất nước, như kỹ sư Lê Quốc Phong, TGĐ Công ty CPPB Bình Điền mơ có những “cánh đồng mẫu lớn” và đang xung phong đi đầu để liên kết 4 nhà thực hiện tại Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng,… và nhiều vùng miền trên cả nước trong thời gian rất gần, tới đây.
Trần Đình Thế
