Những ngày vừa qua, trên Internet xuất hiện một video clip về quả xoài mút có hạt được bọc bằng… ni lông gây xôn xao dư luận, khiến người tiêu dùng, tiểu thương và nông dân lo lắng. Ngay sau đó, Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) đã kịp thời lên tiếng, xác nhận loại xoài bị nghi giả chính là giống xoài xuất xứ từ Đài Loan.
Trái xoài đang bán trên thị trường một phần được nhập từ Lào và Trung Quốc, phần lớn đang được trồng thử nghiệm tại nhiều địa phương ở miền Tây Nam bộ. Theo nguyên tắc sinh hóa, không thể có loại cây ăn trái nào là giả, cũng chẳng thể có chuyện ai đó đưa được màng ni lông vào ruột xoài hay bất cứ loại củ quả nào mà không làm thay đổi hình dạng, chất lượng ban đầu của nó. Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ hiểu biết để phân định đúng - sai và nhất là trong bối cảnh nông sản, thực phẩm kém chất lượng đang bày bán tràn lan như thời gian qua, người tiêu dùng lo lắng là lẽ đương nhiên.
Cách nay chưa đầy 3 tháng, cũng một tin đồn liên quan đến trái xoài xuất hiện trên mạng, và mất rất nhiều thời gian, cơ quan chức năng mới chứng minh đó là tin đồn thất thiệt. Theo nhiều nông dân tại vùng chuyên canh xoài Cát Chu huyện Cao Lãnh (Đồng Tháp), sau khi một số phương tiện truyền thông đưa tin thất thiệt rằng chính nông dân trồng xoài không dám ăn xoài vì đã sử dụng túi “lạ” có in chữ “Taiwan” để bao làm trái lớn nhanh, đổi màu và bán được giá cao khiến giá xoài giảm mạnh và khó bán hơn.
Chỉ trong một thời gian ngắn, giá xoài Cát Chu loại 1 rớt xuống chỉ còn 15.000 đồng/kg, giảm hơn 50% so với mức giá vào tháng trước đó. Sau khi mời các nhà khoa học từ Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam thực tế, kiểm chứng, Sở NN-PTNT hai tỉnh Tiền Giang và Đồng Tháp đã có công văn gửi một số cơ quan thông tin truyền thông và một số cơ quan chức năng khẳng định túi bao trái không “độc, hại” như những thông tin thất thiệt vừa qua, mà đây là một kỹ thuật canh tác tiên tiến giúp trái không bị tổn thương phần vỏ, giảm tỷ lệ bệnh, hạn chế lượng thuốc bảo vệ thực vật sử dụng trên cây, làm cho trái an toàn đối với sức khỏe người tiêu dùng. Tất nhiên, khi sự thật được công bố thì nông dân đã chịu nhiều thiệt hại vì đã qua mùa thu hoạch.
Cách nay vài năm, tin đồn ăn bưởi bị ung thư đã làm nhà vườn trồng bưởi ở Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long… điêu đứng, giá bưởi rớt thê thảm, thậm chí bưởi chín rụng đầy vườn nhưng thương lái cũng chẳng mua vì người tiêu dùng hoang mang bởi tin đồn nhảm. Trường hợp tin đồn thất thiệt khác gây thiệt hại hàng tỷ đồng là cá điêu hồng bị nhiễm chất Trifluralin vào tháng 4-2012, làm làng bè nuôi cá của Tiền Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long lâm vào cảnh khốn khó vì không bán được cá. Ngoài ra, trước đây còn nhiều tin đồn thất thiệt khác như ăn hạt dưa, ăn bắp, ăn cá rô đầu vuông bị ung thư… làm nhiều người tiêu dùng quay lưng với các loại thực phẩm này.
Xã hội học đưa ra điểm phân biệt dư luận xã hội và tin đồn như sau: Tin đồn là một dạng thông tin không chính thức, thông thường là bịa đặt, phao tin, đồn nhảm. Tin đồn chủ yếu dựa vào cảm xúc chủ quan nên có tính tự phát lớn, lan truyền nhanh. Tin đồn thường bị xuyên tạc bởi tính chủ quan của người truyền tin. Tin đồn luôn xa tin gốc, mang đậm màu sắc cảm xúc cá nhân. Do vậy, tìm giải pháp ngăn chặn và xử lý tin đồn thất thiệt là vấn đề đang đặt ra cho cơ quan hữu quan và cả cộng đồng, nhất là trong bối cảnh mạng xã hội lan truyền như hiện nay.
Vấn đề là làm thế nào để bảo vệ nông dân trước những tin đồn thất thiệt, gây thiệt hại lớn về vật chất lẫn tinh thần? Theo các chuyên gia, người tiêu dùng không nên vội vàng lan truyền hoặc tạm ngừng mua các sản phẩm bị tin đồn làm ảnh hưởng và nông dân cần bình tĩnh trước những thông tin chưa được kiểm chứng hoặc chưa có thông báo chính thức từ cơ quan chức năng. Để hạn chế những tin đồn thất thiệt cần có sự tham gia chặt chẽ của các cơ quan liên quan. Trong đó quan trọng nhất là nông dân cần tham gia sản xuất theo chuỗi, sản phẩm được chứng nhận an toàn, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cũng cần nhanh chóng phản bác lại những thông tin xấu gây thiệt hại đối với kinh tế nông nghiệp, xây dựng biện pháp chế tài đủ mạnh, xử lý một vài vụ việc điển hình để nông dân yên tâm sản xuất!
TRẦN MINH TRƯỜNG
