Việc người dân lập chốt để kiểm đếm xe qua trạm thu phí BOT Ninh Lộc (Khánh Hòa) đang là một diễn biến mới trong phản ứng của người dân đối với hoạt động thu phí sử dụng dịch vụ đường bộ. Gọi là diễn biến mới nhưng lại từ một vấn đề rất cũ, đó là người dân nghi ngờ về tính minh bạch trong công tác tổ chức thu phí của nhà đầu tư BOT. Sự nghi ngờ này đã kéo dài nhiều năm nay, bởi đã có sự nhập nhèm trong công tác thu phí tại một số dự án BOT trên cả nước.
Mới đây, các cơ quan chức năng đã từng phát hiện ra mức chênh lệch hàng trăm triệu đồng tiền thu phí mỗi ngày giữa doanh thu báo cáo và doanh thu thực tế ở một trạm BOT. Thế nhưng, cho đến thời điểm này, những con số kiểm đếm phương tiện qua các trạm BOT vẫn chỉ do các chủ đầu tư báo cáo.
Trạm BOT Ninh Lộc được lập nhằm thu phí hoàn vốn cho dự án BOT quốc lộ 1A phía Bắc tỉnh Khánh Hòa. Cũng giống như nhiều trạm thu phí BOT khác, trạm BOT Ninh Lộc từng bị người dân tập trung phản đối về vị trí đặt trạm, đi đoạn đường ngắn nhưng phải trả phí cho cả chặng. Đã đặt không đúng chỗ, việc thu phí lại có thể bị kéo dài nếu chủ đầu tư cố tình che giấu số phương tiện qua trạm để trục lợi.
Theo phản ánh từ phía người dân, việc lập chốt đếm xe cũng là việc cực chẳng đã. Họ phải bỏ công việc, mất nhiều thời gian để tổ chức đếm xe, lưu lại số liệu một cách thủ công. Nhưng họ tin rằng, những con số thu thập được, dù không có giá trị pháp lý, cũng là cơ sở để các cơ quan quản lý nhà nước đối chiếu và xem xét lại công tác tổ chức thu phí của trạm đã thực sự minh bạch hay chưa.
Là người trả tiền mua dịch vụ, người dân có quyền được minh bạch thông tin. Tuy nhiên, để người dân phải tự tìm thông tin theo cách lập chốt đếm xe thực sự là việc chẳng nên. Sự giám sát của người dân là cần thiết, các cơ quan quản lý phải tạo điều kiện cho người dân giám sát một cách chính thức chứ không để thành việc tự phát, có thể gây ảnh hưởng đến an ninh trật tự thu phí như đang diễn ra. Sự việc ở trạm Ninh Lộc cho thấy, sự minh bạch trong công tác thu phí BOT vẫn đang là đòi hỏi hết sức cấp thiết. Trên hệ thống đường bộ hiện cũng còn có nhiều trạm BOT khác đang bị nghi ngờ về sự minh bạch trong thu phí.
Mới đây, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã chỉ đạo Bộ GT-VT kiểm tra, làm rõ việc không kiểm soát được thu phí BOT, có biện pháp kiểm soát chặt chẽ hoạt động thu phí tại các trạm thu phí BOT trên cả nước. Nếu Bộ GT-VT, Tổng cục Đường bộ Việt Nam không khẩn trương thực hiện, chắc chắn sự nghi ngờ về doanh thu tại các trạm thu phí vẫn còn đó và việc người dân tự lập chốt đếm xe rất có thể sẽ lại lây lan giống như việc trả tiền lẻ qua trạm.
Tổng cục Đường bộ Việt Nam cũng cho biết sẽ lắp đặt một hệ thống giám sát trực tuyến các trạm thu phí, triển khai song song với dự án thu phí tự động không dừng, coi như một kênh độc lập giám sát toàn bộ hoạt động thu phí trên cả nước, góp phần minh bạch hóa công tác thu phí. Kế hoạch này dự kiến thực hiện trong năm 2019, nhưng với tiền lệ nhiều dự án của ngành giao thông liên tục bị lùi tiến độ, chưa biết đến khi nào kênh giám sát này mới thể phát huy tác dụng.
Cùng với việc giám sát chặt chẽ công tác tổ chức thu phí sử dụng dịch vụ đường bộ, Bộ GT-VT còn phải giải quyết một vấn đề bức xúc nữa là xử lý rốt ráo các trạm BOT đặt sai vị trí. Trên toàn hệ thống đường bộ đang còn 17 trạm BOT này, nhiều ý kiến đã đề xuất phương án Nhà nước bỏ tiền mua lại để xóa bỏ hoàn toàn các trạm thu phí đặt sai vị trí. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng GT-VT Nguyễn Văn Thể, việc mua lại cần số tiền lên tới vài chục ngàn tỷ đồng và tình hình tài chính quốc gia chưa cho phép giải quyết ngay theo cách này. Bộ GT-VT đang xử lý theo hướng giảm mạnh giá dịch vụ cho các phương tiện, mức giá cho xe 4 chỗ từ 30.000 đồng/lượt chỉ còn 15.000 đồng/lượt, bên cạnh đó mở rộng địa bàn được hưởng mức giảm giá.
Cách giải quyết của Bộ GT-VT như nêu ở trên vẫn chỉ là giải pháp tình thế, chứ chưa phải cách làm triệt để. Bởi, bản chất vấn đề ở đây là khi đã xác định trạm đặt sai vị trí thì cách giải quyết đúng đắn nhất là phải trả trạm về đúng vị trí của nó.
