Đã lâu không gặp anh, mới đây do cần trao đổi một số vấn đề liên quan đến phim tài liệu, mà anh là người tâm huyết với đề tài này, đồng thời lại là giảng viên chính bộ môn phim tài liệu của Trường Cao đẳng Sân khấu Điện ảnh TPHCM (CĐ SKĐA), nên chúng tôi đã có cuộc trò chuyện cùng anh.
Chạm đúng lĩnh vực quan tâm, đạo diễn Đào Bá Sơn trở nên rất sôi nổi, nhưng giữa chừng câu chuyện, anh thoáng buồn. Bộ phim tài liệu “Đám mây không dừng lại” của anh được trao giải vàng tại Cánh diều vàng 2008. “Nhưng có người lại cho rằng: “bộ phim giả, các yếu tố trong phim chủ yếu do dàn dựng… Có lẽ là do cách làm của tôi. Tôi muốn thực hiện một bộ phim tài liệu phong cách truyện. Việc một tác phẩm có nhiều ý kiến ngược chiều cũng là lẽ bình thường. Nhưng có điều tôi đã làm bộ phim đó với tất cả sự trân trọng, yêu thương về một miền đất, về những con người và tình yêu của họ, lương tâm tôi hoàn toàn thanh thản” – Anh nói.
Đạo diễn, diễn viên Đào Bá Sơn là thế. Bao nhiêu năm qua, bạn bè cùng thế hệ với anh, người đạt được công danh địa vị, người khá giả trong kinh doanh, riêng anh vẫn vậy. Xuất thân là diễn viên, đạo diễn phim truyện, rồi học tiếp khóa đạo diễn, mê phim tài liệu để rồi tiếp tục lấn sân sang lĩnh vực này.
Ở cả hai lĩnh vực phim truyện và tài liệu, Đào Bá Sơn đều có những tác phẩm mang dấu ấn riêng, đạt những giải thưởng cao tại LHP quốc gia. Khác với nhiều người, Đào Bá Sơn không thích giữ “bí kíp” riêng cho mình, anh luôn muốn đem kinh nghiệm truyền cho lớp trẻ.
Nhiều sinh viên khoa đạo diễn Trường CĐ SK ĐA TPHCM nhắc về anh với sự trân trọng, quý mến. “Tôi luôn yêu thích công việc của mình. Chúng là những công việc gắn bó và nhiều khi bổ sung cho nhau. Thí dụ việc dạy học, nó buộc tôi phải đọc sách thường xuyên, phải nghiên cứu, xem phim và suy nghĩ. Lúc làm diễn viên, hóa thân thành một con người khác, cảm thấy thú vị, chiêm nghiệm nhiều qua các đạo diễn, thấy thương đạo diễn, vì thấy công việc đạo diễn vất vả, căng thẳng ngày đêm và chợt thấy mình trong họ, cũng quần quật nắng mưa. Đến khi làm đạo diễn lại thương diễn viên. Họ cũng vất vả phơi nắng, phơi sương, học thoại như cuốc kêu, diễn đến mức không kịp thở… Cảm giác hạnh phúc thực sự của diễn viên là có vai tốt, phim hay…”. Anh nói.
Nhiều năm qua, đạo diễn Đào Bá Sơn vẫn sống trong khu nhà chung cư của Hãng phim Giải Phóng. Căn hộ của anh ở lầu 2, không hề thay đổi sau nhiều năm gặp lại. Một khung cửa sổ lớn luôn mở rộng để ánh sáng tràn vào nhà, một cuốn sách hay một kịch bản mở sẵn với những đoạn được chính tay anh tô đậm bằng bút màu.
“Tôi mê đọc sách từ nhỏ và sách giúp tôi nhiều. Ngoài việc học ở trường, còn lại tôi tự học, tự mò mẫm trong nghề nghiệp, học từ thực tế và học từ sách. Tôi tìm thấy ở đó những kiến thức cơ bản để tự nạp. Hồi bé mê Tây Du Ký, Tam Quốc Chí, các loại sách kiếm hiệp, trinh thám, lớn lên mê tiểu thuyết… lúc sau này hay đọc sách Phật, sách lịch sử, triết học và tiểu sử các chính trị gia…”.
Cũng trong nhà anh, bộ bàn ghế salon gỗ và bộ ấm trà dường như tồn tại xuyên thời gian. Nhìn bộ đồ trà, người ta có thể đoán ra chủ nhân của nó là một người không chỉ nghiện trà mà còn coi uống trà như là một thứ nghệ thuật với những cái tách nhỏ xíu, nhỉnh hơn hột mít một chút, những dụng cụ dùng để pha trà, từ bộ lọc trà cho đến cái gáo múc nước sôi…
“Ngày xưa uống trà Đại Từ - Thái Nguyên, mười mấy năm nay lại nghiện trà Ô Long. Nếu bia rượu đưa ta đến một thế giới Động thì trà lại đưa ta về thế giới Tĩnh. Trà giúp cho đầu óc ta minh triết hơn, nhìn nhận cuộc sống một cách điềm tĩnh và sâu hơn… Thưởng thức một ly trà ngon tuyệt vời vào buổi sáng sớm và bắt đầu suy nghĩ hôm nay mình sẽ làm gì và làm như thế nào?” - Anh nói như một triết gia.
Người đàn ông 57 tuổi tâm sự: Trời cho mình cái này, trời lại lấy đi của mình cái kia… Khi còn trẻ tôi luôn phản ứng với những trái ngang, chỉ trích những vô lý, nhưng ở một lứa tuổi nhất định, tôi chợt nhận ra cuộc sống cần có sự nhẫn nại. Tôi học cách biết chấp nhận để tiếp tục đi trên con đường riêng của mình một cách tự tin. Ở tuổi này, tôi cầu mong trời Phật cho mình sức khỏe để tiếp tục phơi nắng, phơi mưa, để được bên cạnh người thân…
Đạo diễn Đào Bá Sơn kể về sự chiêm nghiệm cuộc sống của riêng mình. Sự chiêm nghiệm có tên Tâm Linh. “Có người Việt Nam nào không biết thắp hương? Không một lần thắp hương?Ai cũng hiểu được ý nghĩa của việc đốt một nén hương? Tâm linh là một phần quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt. Nhà triết học tâm linh lớn nhất đối với tôi đó chính là Đức Phật. Phật chỉ ra rằng: kẻ thù lớn nhất của cuộc đời ta là chính ta, ta gieo nhân gì thì sẽ gặt quả đó. Yêu thương cũng do ta, hận thù cũng do ta, thành cũng ở ta, bại cũng ở ta, no đói cũng ở ta…”. Và anh đang sống bằng sự chiêm nghiệm đó.
Hà Giang
