Độc đáo nhưng vẫn thiếu đầu ra
Hàng hóa, sản phẩm từ vùng đồng bào dân tộc thiểu số và các khu vực xa trung tâm đang ngày càng khẳng định được giá trị riêng nhờ sự độc đáo về nguồn gốc, thổ nhưỡng, phương pháp canh tác hữu cơ và văn hóa bản địa. Những sản phẩm như chè shan tuyết cổ thụ, mật ong rừng, hạt mắc ca, thảo quả, nếp nương, mận hậu hay miến sắn dây, miến tỏi đen, mật dừa nước, gạo lứt tím, bột rau má… không chỉ có giá trị dinh dưỡng cao, mà còn mang tính đặc sản, phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh. Dưới tác động của các chính sách phát triển kinh tế vùng, ngày càng nhiều địa phương đã hình thành các HTX và vùng sản xuất quy mô lớn, đạt chuẩn OCOP (chương trình Mỗi xã một sản phẩm), VietGAP, hữu cơ. Dù vậy, phần lớn các sản phẩm ở vùng cao, vùng sâu vùng xa vẫn gặp nhiều rào cản khi tiếp cận thị trường lớn.
Đơn cử như HTX Chế biến thực phẩm sạch Gia Phú (huyện Bảo Thắng, Lào Cai) dù có các sản phẩm đặc trưng như thịt trâu sấy, thịt heo sấy, lạp xưởng... được chế biến theo công thức địa phương và cải tiến phù hợp thị trường. Thế nhưng, theo bà Vũ Thị Thắm, đại diện HTX này, nếu chỉ bán quanh ở khu vực lân cận thì sản phẩm sẽ không thể tạo đầu ra ổn định và doanh thu tốt cho bà con nông dân. Tương tự, trong lần đến TPHCM giới thiệu, quảng bá sản phẩm tại TPHCM vào trung tuần tháng 5-2025, bà Nguyễn Thanh Tâm, Chủ nhiệm HTX Tâm Hòa (Cao Bằng), cho biết, HTX có sản phẩm đạt chuẩn OCOP 4 sao như thịt lợn xông khói, thịt trâu khô, thịt gác bếp… Tuy nhiên, sản phẩm vẫn chưa thể tiếp cận rộng rãi kênh phân phối ở thị trường miền Nam, đặc biệt là TPHCM. “Chúng tôi mong có cơ hội để HTX mở rộng kênh phân phối, tiếp cận hệ thống siêu thị, sàn thương mại điện tử, từ đó đưa sản phẩm của đồng bào dân tộc thiểu số Cao Bằng đến gần hơn với NTD trong và ngoài nước”, bà Tâm chia sẻ.
Kết nối để phát triển bền vững
Trong nỗ lực đồng hành cùng nông sản Việt, sự tham gia của các nhà bán lẻ hiện đại đóng vai trò cầu nối then chốt - giúp đưa hàng hóa từ vùng sâu vùng xa đến với NTD cả nước. Điển hình như nhà bán lẻ Saigon Co.op, hiện đã có hơn 1.000 sản phẩm OCOP và đặc sản vùng miền từ các doanh nghiệp, HTX trên toàn quốc, từ trái cây, trứng, mật ong, yến sào cho đến các sản vật đặc trưng như miến dong, cà phê, ca cao, chè…
Với mục tiêu đồng hành cùng bà con phát triển, nhà bán lẻ này đã chủ động ký kết bao tiêu dài hạn với nhiều HTX và hộ nông dân. “Quá trình hợp tác không chỉ dừng lại ở thu mua mà còn hỗ trợ kỹ thuật, kiểm định chất lượng sản phẩm, cải tiến quy trình sản xuất và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Đơn vị cũng kiên quyết ngừng hợp tác với nhà cung cấp không đạt chuẩn”, đại diện Saigon Co.op cho biết.
Ngoài ra, nhà bán lẻ này còn đầu tư mạnh mẽ cho hệ thống logistics hiện đại, gồm kho lạnh, kho trung chuyển, trạm bảo quản tươi sống. Điều này giúp hàng hóa dù từ miền núi, vùng xa vẫn giữ nguyên chất lượng khi đến tay NTD tại các đô thị lớn. Saigon Co.op còn thường xuyên tổ chức các hoạt động quảng bá sản phẩm: tuần lễ hàng OCOP, lễ hội hàng nông sản, các chương trình dùng thử tại siêu thị. Việc ưu tiên trưng bày hàng vùng cao tại vị trí đẹp trong siêu thị cũng góp phần nâng tầm giá trị và gia tăng nhận diện thương hiệu cho sản phẩm. Minh chứng là đợt tổ chức “Lễ hội tôn vinh nông sản Việt” vào tháng 4-2025 của hệ thống Co.opmart, Co.opXtra…, loạt sản phẩm vùng miền như miến sắn dây, miến tỏi đen, mật dừa nước, gạo lứt tím, yến sào, nước mắm, tinh bột nghệ vàng, bột rau má, bột tía tô… đã tạo được ấn tượng tốt với NTD.
Tuy nhiên, theo đại diện Saigon Co.op, để hàng đặc sản miền núi nói riêng, hàng nông sản Việt nói chung ngày càng tiếp cận tốt hơn đến NTD trong nước và từng bước ra thế giới, rất cần cải thiện nhiều điểm nghẽn. Cụ thể là cần đầu tư mạnh hơn vào hạ tầng logistics tại chỗ như kho bảo quản, trạm sơ chế tại địa phương để đảm bảo sản phẩm đạt chuẩn từ đầu nguồn. Đồng thời, đẩy mạnh các chương trình đào tạo miễn phí cho HTX và hộ nông dân về kỹ thuật, tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, marketing, xây dựng thương hiệu và bao bì sản phẩm. Cán bộ trung gian cần được trang bị kiến thức đầy đủ để hỗ trợ bà con kịp thời.
Ngoài ra, chính sách thuế, tín dụng, tem truy xuất nguồn gốc và hỗ trợ truyền thông cũng cần được điều chỉnh phù hợp với đặc thù sản xuất của từng vùng. Từ đó tạo đòn bẩy giúp sản phẩm dễ dàng hơn khi tiếp cận hệ thống phân phối hiện đại.
Một hướng đi đầy tiềm năng khác là kết hợp giữa nông nghiệp và du lịch trải nghiệm. Các mô hình đưa du khách về vùng nguyên liệu, tham quan, thu hoạch, thưởng thức nông sản tại chỗ không chỉ gia tăng giá trị sản phẩm mà còn tạo đầu ra trực tiếp cho bà con. “Hệ thống bán lẻ như Co.opmart, Co.opXtra… có thể kết nối với các địa phương để tổ chức các tuần lễ quảng bá tại siêu thị, giúp đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm”, đại diện Saigon Co.op nói.
