Nhiều giáo viên và phụ huynh lạm dụng hình phạt sỉ nhục trẻ, vì họ biết tâm lý trẻ rất sợ bị chửi mắng, xúc phạm trước mặt đông người. Hiện nay có một số giáo viên thiếu kỹ năng ứng xử, nên khi thấy học trò vi phạm các quy định nhà trường (như không học bài, đi học muộn, chọc ghẹo bạn bè…) là mắng mỏ, thậm chí chửi bới nặng lời.
Ở bậc mầm non hay tiểu học còn có hình thức để cho các bạn trong lớp “lêu lêu” trẻ vi phạm. Khi áp dụng hình thức xử phạt này, giáo viên đều biết trẻ sẽ xấu hổ và cho rằng như thế để chừa. Không ít phụ huynh cũng áp dụng hình thức phạt trẻ công khai trước mặt hàng xóm với lầm tưởng rằng làm như vậy sẽ “cải tạo” được con. Rất ít người lường được khi bị xúc phạm trước mặt đông người, trẻ có tâm lý như bị đẩy đến đường cùng, rất dễ nghĩ đến hành động dại dột. Thậm chí, các em cũng dễ nảy sinh hằn học, chống đối, thậm chí nuôi hận thù trong lòng. Trong thực tế, có bà mẹ mỗi lần con làm sai việc gì, hay con mắc lỗi là mang bé ra trước ngõ đánh đòn để nhiều người nhìn thấy. Khi đã quen đòn, trở nên trơ lì, chai sạn, khi mắc sai phạm gì, vừa thấy mẹ nổi giận, bé đã chủ động đi ra đứng trước ngõ, sẵn sàng chờ trận đòn, với vẻ đắc ý lẫn thách thức. Không ít trẻ có tâm lý như vậy, sau khi bị phạt bằng cách sỉ nhục trước đông người thì càng trở nên lì lợm, chống đối hơn. Nếu trẻ đã “lì đòn” thì thật sự đáng báo động, vì tâm lý bất cần đó khiến trẻ rất khó có thể giáo dục, dạy bảo thành người tốt.
Do vậy, việc bêu riếu những lỗi lầm của trẻ trước mặt nhiều người là điều hết sức tối kỵ trong mối quan hệ giữa người và người, cũng như trong cách giáo dục trẻ. Trẻ cũng có cái tôi, có lòng tự trọng như người lớn và khi trẻ bị chính những người thân xúc phạm trước mặt mọi người, đồng nghĩa với việc cái tôi và lòng tự trọng đó bị tổn thương. Có thể lúc bị phạt trẻ sợ nhưng trong tâm lý vẫn ngấm ngầm chống đối. Đặc biệt, nếu người lớn làm cho trẻ đánh mất lòng tự trọng của mình thì trẻ sẽ trở nên bất cần, không còn muốn cố gắng, vươn lên trong học hành, cuộc sống. Vì thế, dù phạt hay la mắng trẻ, người lớn cũng phải lưu ý giữ thể diện cho trẻ.
NGUYỄN VĂN CÔNG
(Giảng viên tâm lý học ĐH Nguyễn Huệ)
