Cách đây không lâu và cho đến nay, nhiều người vẫn kêu gọi trả lại ngày hè đúng nghĩa cho thiếu nhi, thiếu niên… Bây giờ, câu hỏi khác được đặt ra là dịp hè, gác qua bên áp lực học tập, các em sẽ thưởng thức sản phẩm văn hóa nào? Điều đáng buồn là dù thị trường giải trí dịp hè rất đa dạng và phát triển mạnh mẽ nhưng lại ít có chỗ cho các tác phẩm của các tác giả trong nước.
Sách dịch lấn át
Chính vì sự quan trọng của đợt phát hành sách hè nên hầu hết các công ty văn hóa, các NXB lớn nhỏ trong cả nước đều tích cực hoạt động dịp này. NXB Trẻ tung ra gần như toàn bộ những tựa sách ăn khách nhất của mình như: Pendragon 6, Nhật thực, Hậu duệ thần đèn 2… Nhã Nam cùng lúc tung ra 8 tựa sách dành cho thiếu nhi, trong đó có những cuốn được đánh giá là kinh điển. NXB Kim Đồng cũng dành riêng dịp này một loạt sách dự kiến ăn khách nhất của mình như bộ sách tuổi teen Cô nàng xui xẻo, loạt sách cẩm nang tuổi teen và nhất là phần tiếp theo bộ truyện Kính vạn hoa của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.
Không chỉ ra mắt các đầu sách mới, các đơn vị kinh doanh văn hóa phẩm còn tung ra hàng loạt sự kiện nhằm đáp ứng nhu cầu bạn đọc trong dịp hè như Công ty Văn hóa Phương Nam với Tuần lễ sách hè, NXB Trẻ có Hội sách hè, Fahasa tổ chức hàng loạt chương trình hè… Tình hình thị trường sách hè 2009 nóng lên từ trước và dự kiến còn kéo dài cho đến tận những ngày cuối tháng 8.
Tuy nhiên, trong không khí khá nóng của đợt sách hè, lại xuất hiện một luồng không khí khác, lạnh lẽo hơn rất nhiều. Luồng không khí đó đến từ một thực tế là các đầu sách phục vụ lứa tuổi học sinh, sinh viên trong dịp hè 2009 tuyệt đại đa số là sách dịch, sách trong nước chỉ chiếm một con số ít ỏi. Ngoại trừ Kính vạn hoa còn được nhắc đến nhiều, các bộ sách còn lại hầu như chỉ được đề cập sơ qua như cuốn hồi ký Lời hứa với ngày mai của nhà thơ Thy Ngọc, Nàng công chúa biển của nhà văn Trần Hoài Dương, Hương cỏ mật của Bùi Văn Lam, Chú khỉ cộc đuôi của nhà văn Văn Biển, Ngàn dặm xa của Nguyễn Đình Chính…
Sách hè cho thiếu nhi không thiếu nhưng sách nội lại quá ít. Ảnh: TƯỜNG VÂN
Tại cuộc họp báo ra mắt 9 đầu sách dịch mới dành cho mùa hè 2009 của Công ty Nhã Nam, trước câu hỏi vì sao không làm sách trong nước, đại diện công ty đã trả lời một cách đơn giản: “Không tìm thấy tác phẩm hay”.
Câu trả lời này cũng được coi là câu trả lời chung của các đơn vị kinh doanh sách hiện nay trước tình trạng sách dịch thiếu nhi hoàn toàn lấn át sách trong nước. Trong bối cảnh các đơn vị phải lao vào vấn đề kinh doanh, lợi nhuận, việc đầu tư vào những tác phẩm có khả năng thu hồi vốn kém bị xem là kém khả thi.
Ngoài ra, một thực tế hiện nay là nhiều tác giả viết cho thiếu nhi chưa bắt kịp với yêu cầu của bạn đọc. Các tác phẩm thường mang chất thiếu nhi thuộc thời đại của tác giả mà lại rất ít có chất thiếu nhi của thời hiện đại. Cả cách thể hiện cũng thiếu đi cái mới, lạ mà các tác phẩm dịch đang mang đến cho bạn đọc. Minh chứng cho tình hình này là ngay chính cuộc thi sáng tác văn học cho thiếu nhi với chủ đề “Bước qua hai thế giới” do NXB Kim Đồng và Hội Nhà văn Đan Mạch tổ chức với ý tưởng tạo động lực cho các sáng tác theo cách thể hiện mới cũng nhận được rất ít tác phẩm gửi dự thi.
Bà Lê Phương Liên, Trưởng ban Văn học thiếu nhi thuộc Hội Nhà văn Việt Nam còn cho biết một vấn đề nữa ảnh hưởng đến sáng tác văn học thiếu nhi trong nước hiện nay, đó là tình trạng thiếu chuyên tâm với sách thiếu nhi của các đơn vị làm sách. Trước đây, các NXB, biên tập viên rất nhiệt tình đeo bám các tác giả sáng tác cho thiếu nhi, đặt hàng, thúc giục để có sáng tác mới. Đó cũng là thời kỳ văn học Việt Nam bội thu tác phẩm hay cho thiếu nhi.
Phim ngoại phủ rạp
Nếu như năm ngoái, các nhà sản xuất phim Việt Nam còn được an ủi bởi chùm phim ngắn kinh dị - hài “Chết lúc nửa đêm” và “Bốn thí nghiệm trong đêm tân hôn” của Hãng phim Chánh Tín thì năm nay hãng phim duy nhất và can đảm trụ được 2 - 3 mùa hè ấy cũng đã rút lui. Nhà thơ Bùi Chí Vinh, người phụ trách kế hoạch phim của Hãng phim Chánh Tín cho biết: “Năm nay hãng chuyển hướng sang làm phim truyền hình, không làm phim chiếu rạp nữa”.
Bà Ánh Loan, Giám đốc nghiệp vụ Công ty Truyền thông Điện ảnh Sài Gòn cũng khẳng định: “Hè năm nay không có bất cứ phim Việt Nam nào ra rạp”, “mà cũng có ai làm đâu” – bà nói thêm. Trong lúc đó, phim Việt cho mùa tết đã được chuẩn bị từ cách đây 2 - 3 tháng.
Phim nước ngoài “phủ sóng” các rạp chiếu phim trong thành phố. Ảnh: AN DUNG
Trong lúc các nhà làm phim trong nước giữ thế thủ đối với thị trường mùa hè thì tại các rạp càng lúc càng nóng lên với hết quảng cáo “bom tấn” này tới phim “hot” nọ dành cho tuổi teen. Lướt qua bảng danh sách phim mới mùa hè toàn những phim ngoại, không hề có một tựa phim Việt. Mới đầu mùa hè nhưng lượng phim đã tăng một cách đáng kể. Hầu như chỉ có 2 hãng Thiên Ngân và Megastar là chia nhau thị phần phim ngoại. Một tuần mỗi hãng tung ra từ 1 - 2 phim mới, như vậy trung bình 1 tuần các rạp sẽ công chiếu từ 4 - 5 đầu phim.
Qua những thể loại phim được chọn tung ra trong dịp hè, có thể dễ dàng nhận ra đối tượng mà các nhà kinh doanh phim nhắm đến là ai? Đề tài về teen có “Hannah Montana”, “Trở lại tuổi 17”. Hoạt hình có “Kỷ nguyên băng hà 3”, “Bay lên cao”; giả tưởng có “Star Trek”, “Người sói”, “Đêm kinh hoàng 2”, “Robot đại chiến”, “Harry Poster và hoàng tử lai”; hành động có “Kẻ hủy diệt 4”, “Crank 2: Điện cao thế”, “Đối đầu nghẹt thở”, “Câu lạc bộ đánh đấm”; kinh dị có “Lời nguyền ác quỷ”, “Dòng máu ma cà rồng”…
Có thể xem đây là những bộ phim giải trí đơn thuần, nhắm vào thị hiếu của hầu hết giới trẻ, song cũng không thể không chú ý đến liều lượng những bộ phim với những cảnh đánh đấm, súng đạn, đua xe, hình ảnh kinh dị kích thích tâm lý… đang xâm chiếm màn ảnh, xâm chiếm đầu óc giới trẻ trong suốt mấy tháng hè.
Có lẽ, bên cạnh yếu tố lợi nhuận, các nhà sản xuất phim trong nước cũng nên suy nghĩ: thay vì lùi qua một bên, nhường hẳn thị phần cho phim ngoại vào dịp hè vì vấn đề kinh tế, cũng cần phải có trách nhiệm đối với việc xây dựng đời sống tinh thần lành mạnh cho con em mình.
NHÓM PV VHVN
