Có lần tôi đi xe đến bùng binh Quách Thị Trang, một thanh niên chở vợ chạy quá nhanh va quẹt vào xe tôi, tôi quay lại, chưa kịp nói gì thì anh ta trừng mắt quát: “Mày muốn gì?”. Tôi vội xua tay rồi bỏ đi, dù mình là nạn nhân. Văn hóa ứng xử bây giờ sao xuống cấp đến vậy, người gây ra lỗi chẳng những không thèm xin lỗi, mà còn muốn đánh nhau. Tại sao như vậy?
Hồi nhỏ, tôi học môn giáo dục công dân, có dạy trẻ đi thưa về trình, biết dừng xe khi đèn đỏ, biết cảm ơn và xin lỗi… Bây giờ cũng có dạy, nhưng nội dung dạy sao xa vời, không ấn tượng và gần gũi để xây dựng nhân cách giới trẻ. Chuyện “sống và làm theo pháp luật” cũng có nhiều điều cần bàn. Các luật và văn bản dưới luật rất nhiều, tuyên truyền rầm rộ, nhưng quy định pháp luật ở lĩnh vực văn hóa trong đời sống cộng đồng thường nặng hình thức, động viên, kêu gọi, mà thiếu mạnh tay chế tài. Bằng chứng là nạn xả rác, tiểu tiện bừa bãi vẫn không ai phạt cả. Sự dối trá, lọc lừa cũng khiến người ta mất lòng tin, chai sạn tình người. Có lần vào nhà sách thấy một cháu bé khóc, nói bị mất tiền, không dám về nhà, tôi móc tiền ra cho. Tôi vừa quay đi, thằng bé lại tiếp tục diễn kịch với người khác. Bây giờ ra đường thấy cướp giật, người ta chỉ đứng nhìn hoặc bỏ đi, sợ vạ vào thân. Chạy đua với kiếm sống, con người dễ bị stress, ức chế và dễ quạu, không kiềm chế được bản thân…
Làm gì để hình thành và khơi dậy nét đẹp văn hóa ứng xử? Tôi nghĩ điều gần gũi và quan trọng nhất là giáo dục. Cái cây phải uốn từ nhỏ, hình thành nhân cách từ khi còn bé. Nên nghiên cứu lại việc tuyên truyền giáo dục về pháp luật. Phải làm sao để mọi người hiểu và làm theo luật. Kẻ định cầm dao đâm người khác nếu biết, nếu hiểu như vậy sẽ bị pháp luật trừng phạt như thế nào thì chắc sẽ không dám làm, tức là họ phải nhận thức được hậu quả. Gia đình đóng vai trò quan trọng, cha mẹ phải chăm sóc, giáo dục con cái. Nhiều bậc cha mẹ chỉ lo kiếm tiền mà bỏ mặc con cái đua xe, lêu lổng. Phải có chế tài, phạt thật nặng, xử lý nghiêm. Vừa giáo dục từ những điều nhỏ nhặt, vừa chế tài xử lý thì mới có thể hạn chế những hành vi ứng xử kém văn hóa đang bị dư luận lên án.
HẢI LÂM (Cư xá Bắc Hải, quận 10, TPHCM)
