Trong nhóm bảy kỳ quan thế giới cổ đại do nhà văn Hy Lạp Antipater lập nên, duy nhất chỉ có kỳ quan hải đăng Alexandria là công trình vị nhân sinh, giúp điều hòa tàu bè ngang qua Địa Trung Hải an toàn, ngư dân đánh bắt hiệu quả, còn lại là phục vụ lăng mộ vua chúa hay tượng thần linh.
Trong bảy kỳ quan cổ đại, duy nhất chỉ còn lại một kỳ quan là khu lăng mộ Giza, là kỳ quan có tuổi thọ cao nhất, ra đời từ thế kỷ 26 trước công nguyên (TCN) đến nay vẫn còn. Sáu kỳ quan kia thì đã biến mất. Trong sáu kỳ quan cổ đại bị biến mất thì hải đăng Alexandria ở Địa Trung Hải Ai Cập là chết muộn nhất.
Xây dựng từ năm 283 TCN, thời vua Petolemy I đến trận động đất năm 1303 thì sụp đổ hoàn toàn. Khi Ai Cập thiên đô Cairo, do tấm gương trên đỉnh hải đăng tháo gỡ do bất cẩn nên không thể ráp lại được. Năm 1480 thì trên nền đất cũ kỳ quan hải đăng được xây dựng thành một hệ thống phòng thủ.
Kỳ quan hải đăng Alexandria đã qua đời từ lâu nhưng thế giới còn ngưỡng mộ nhắc nhớ, qua các tác phẩm nghệ thuật, vì uy danh đại đế Alexandria, cũng như tại nơi bờ biển Địa Trung Hải nối với Mariut này, còn rất nhiều di sản quý như đại hải cảng chính Ai Cập, một thư viện mang tên Alexandria mệnh danh “Viên ngọc lấp lánh bên Địa Trung Hải” cùng hệ thống khách sạn và khu du lịch mùa hè hấp dẫn. Vùng đất cố đô còn là nơi có nhiều ảnh hưởng của nhiều nhân vật nổi tiếng của Ai Cập như Cleopatra, Julias, Caesaz, Mark Antony.
Qua các khắc họa còn lại, ngọn hải đăng Alexandria được dựng trước cửa hải cảng cao 135m chia ra làm ba cấp. Cấp dưới nền vuông dành để chứa các kho lương thực, nước ngọt và chỗ ở cho lính bảo vệ, có đường dốc đi vào bao quanh. Trong là bậc hình vuông có vách đỡ tầng trên theo đường lên bằng xoáy trôn ốc. Giữa có hình bát giác là bệ tròn đặt tượng thần Zenus. Đỉnh chóp nhìn ra biển có gắn tấm gương phản chiếu tín hiệu cho thuyền bè qua lại.
Hải đăng Alexandria chỉ thấp hơn chiều cao của kỳ quan Giza tức nhóm ba kim tự tháp, khởi công từ 283 TCN mãi tới 332 TCN mới hoàn tất sau một đời vua kế vị, công trình do kiến trúc sư trưởng Dimocrates xây dựng, chọn vị trí ở phía Tây Bắc sông Nile huyền thoại. Ngọn hải đăng Alexandria đã làm tăng thêm vẻ đẹp hoành tráng cho khu du lịch đảo Pharos.
LÊ VĂN SÂM
