Dòng vốn đầu tư chắc chắn chảy mạnh, nhưng nếu cơ chế không kịp thích ứng, nếu bộ máy chưa kịp chuyển động, dòng vốn ấy có thể “nghỉ chân”, rời đi. Cảnh báo xác đáng ấy vừa được các chuyên gia đưa ra tại hàng loạt hội thảo, tọa đàm mới đây.
Hai năm qua, Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM đã góp phần quan trọng vào việc phục hồi kinh tế thành phố và từng bước phát triển ổn định trên cơ sở đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu, gắn với ứng dụng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, đóng góp vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật chung. Tuy nhiên, trong bối cảnh tinh gọn bộ máy và sắp xếp đơn vị hành chính, khi TPHCM mở rộng không gian tự nhiên - đô thị và không gian kinh tế - xã hội, thì “bộ chìa khóa 98” nên được trao tay nhiều chiếc hơn nữa để cùng lúc mở ra những cánh cửa cơ hội mới, thậm chí có tính vượt trước.
Động lực kép cho TPHCM chính là sự cộng hưởng giữa cơ chế đặc thù và tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Mức độ độc lập về ngân sách, các quyền chủ động trong tổ chức bộ máy, cùng khả năng tiếp cận dòng vốn quốc tế sẽ tạo sức bật mới. Bên cạnh đó, với bộ tứ trụ cột của Bộ Chính trị (Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân), biên độ về kết nối, khai thác, phát triển cũng được mở và khơi thông cả về chiều rộng, độ sâu. Vì thế, Nghị quyết 98 càng nên được “cập nhật”, nhất là ở những nội dung mang tính nền tảng, tầm nhìn và dự báo.
Những đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 lần này vì thế rất đáng chú ý, tập trung vào 2 nội dung quan trọng, thiết thực: 1 sửa đổi (Chính sách ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược) và 1 bổ sung (Chính sách liên quan Khu thương mại tự do). Trong đó, các vấn đề có tính dự báo đi kèm với cảnh báo, những cam kết ưu đãi đi cùng ràng buộc có tính “pháp quy” cao, minh bạch được đưa ra một cách thuyết phục.
Bởi để xứng tầm “nhà đầu tư chiến lược”, vốn chủ sở hữu chỉ là điều kiện cần; còn điều kiện đủ phải được đo bằng lịch sử tín dụng, khả năng huy động vốn, kinh nghiệm triển khai dự án tương tự, năng lực quản trị, đội ngũ nhân sự và quan trọng hơn là cam kết chia sẻ lợi ích dài hạn (7-10 năm). Nhiều ý kiến cũng đề xuất cơ chế giá trị gia tăng, tránh chỉ tập trung vào nhà đầu tư lớn, bỏ qua nhà đầu tư nội địa có tiềm năng. Khâu thẩm định độc lập, công khai dữ liệu lựa chọn và hợp đồng nên được bổ sung.
Cùng với đó, những tiêu chí công nghệ phải đặt ngang hàng với tài chính: ưu tiên ứng dụng công nghệ tiên tiến, đổi mới toàn cầu, gắn với chuyển đổi số và phát triển bền vững. Tất cả sẽ làm tăng tính minh bạch và sức hút; là “chốt chặn” để sàng lọc, qua đó thực sự thu hút những nhà đầu tư chiến lược có chất lượng và tầm nhìn dài hạn.
Với dự án đường sắt đô thị, khuyến nghị quan trọng là ràng buộc trách nhiệm của doanh nghiệp khi chuyển nhượng dự án. Đối với việc bổ sung mô hình Khu thương mại tự do, trong không gian phát triển mới, tầm nhìn không nên dừng lại ở ưu đãi thuế - phí, mà gắn với kinh tế biển, cảng biển, với mạng lưới giao thông - logistics, với du lịch và thương mại dịch vụ.
Gói ưu đãi thuế - phí rất rộng, nếu không gắn với hiệu suất có thể mâu thuẫn với chuẩn thuế tối thiểu toàn cầu. Ngược lại, nếu thiết kế ưu đãi gắn với các chỉ số logistics, trung chuyển, nghiên cứu - phát triển, xanh hóa và đặt cơ chế điều chỉnh kịp thời, TPHCM có thể biến khu thương mại này thành “cửa ngõ hội nhập” mới của vùng và cả nước.
Những góp ý bổ sung, điều chỉnh nói trên là “tiếng vọng” phản ánh nhu cầu từ thực tiễn và mở đường cho thực tiễn phát triển. TPHCM sau hợp nhất không chỉ là đô thị lớn về diện tích và dân số, mà còn phải “lớn” trong cơ chế, tầm nhìn và khát vọng. Nghị quyết 98, nếu được tiếp sức kịp thời, chính là công cụ để hiện thực hóa khát vọng đó.
