Trung tuần tháng 9 vừa qua, người dân Mexico kỷ niệm 200 năm ngày độc lập. Thế nhưng, thay vì chào đón ngày lễ trọng đại này với không khí tưng bừng, nô nức như mọi quốc gia khác thì nhiều thành phố ở Mexico chìm trong không khí căng thẳng tột độ vì mối đe dọa từ các băng nhóm ma túy. Đánh dấu 200 năm độc lập của mình, Mexico phải đau lòng thừa nhận cuộc đấu tranh với các băng đảng tội phạm ma túy - cuộc chiến của cả quốc gia - đang ở hồi khốc liệt nhất…

Tranh nhau làm trùm

Thị trưởng Edelmiro Cavazos bị sát hại hồi tháng 8.

Tiêu diệt được vài tên trùm băng đảng ma túy ở Mexico là nỗ lực rất lớn của chính quyền, thế nhưng chưa thể diệt trừ tận gốc. Những băng nhóm và ông trùm khác lại tiếp tục nổi lên với tham vọng thao túng những hoạt động phạm pháp. Tháng 9 vừa qua, cảnh sát Mexico đã bắt giữ một trong những nhân vật bị truy nã gắt gao nhất nước này, trùm buôn lậu ma túy Sergio Villarreal. Chính phủ Mexico từng treo giải khoảng 2,2 triệu USD cho cái đầu của nhân vật này. Sergio Villarreal bị bắt giữ cùng hai nhân vật khác tại thành phố Puebla trong một chiến dịch không bạo lực.

Tháng 12 năm ngoái, nhân vật khét tiếng Arturo Beltran Leyva (được mệnh danh “trùm của các trùm”) bị tiêu diệt trong một chiến dịch lớn với sự tham gia của 1.200 binh lính. Chính phủ Mexico liệt Arturo Beltran Leyva vào nhóm 1 trong 24 trùm ma túy bị truy nã gắt gao nhất nước và đã treo phần thưởng 2,1 triệu USD cho việc bắt giữ y.

Tên trùm này không những buôn bán các loại ma túy mà còn điều hành đường dây buôn bán vũ khí, buôn người, rửa tiền, bắt cóc tống tiền, giết thuê… Ngay sau khi Arturo Beltran Leyva bị tiêu diệt, Villarreal và một trùm ma túy khác đã phát động cuộc chiến giữa các băng nhóm hết sức tàn bạo để giành quyền giữ vị trí cầm đầu băng đảng ma túy của anh em nhà Leyva. Từ khi xảy ra cuộc nội chiến nói trên, hàng chục thi thể, trong đó nhiều thi thể trong tình trạng mất đầu hoặc cổ bị treo trên những cây cầu, đã xuất hiện trên khắp các đường phố ở miền Nam và miền Trung Mexico như Acapulco và Cuernavaca.

Beltran Levya là một trong 5 anh em trai tách ra từ băng nhóm Sinaloa nhiều năm trước và sáp nhập với Los Zetas. Los Zetas là nhóm các cựu binh sĩ được băng nhóm Gulf, đối thủ của băng nhóm Sinaloa, thuê để giết người. Cuộc chia tách này đã gây đổ nhiều máu trong những năm gần đây. Theo Ủy ban Chống ma túy Mỹ, băng nhóm Beltran Leyva đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển và phân phối hàng tấn cocaine cũng như lượng lớn heroin vào nước Mỹ.

Mexico coi nhóm Beltran Leyva là một trong 6 băng nhóm ma túy lớn ở nước này. Các quan chức Mỹ cho hay, băng nhóm Beltran Leyva đã tiến hành những vụ giết người kinh hoàng, trong đó phải kể đến vô số vụ chặt đầu. Băng nhóm này cũng “gặt hái” nhiều thành công trong việc mua các quan chức, cảnh sát… để bảo vệ cho công việc làm ăn của chúng. Nhờ đó, chúng nhanh chóng chiếm giữ các con đường ma túy béo bở ở Đông Bắc Mexico.

Quan chức: vừa là nạn nhân, vừa đồng phạm

Ở Mexico có luật bất thành văn là nếu các quan chức không nhượng bộ và hợp tác với một băng nhóm tại địa phương, đồng nghĩa với việc những quan chức này sẽ đối mặt với rủi ro tính mạng bất cứ lúc nào. Một trường hợp cụ thể, đó là băng nhóm La Familia. Nhóm này sản xuất và bán dĩa DVD lậu, đưa người nhập cư bất hợp pháp vào nước Mỹ, thu phí bảo kê các doanh nghiệp, mở dịch vụ đòi nợ thuê, bắt cóc tống tiền, buôn lậu vũ khí, rửa tiền…

Không khí căng thẳng bao trùm nhiều thành phố của Mexico trong dịp kỷ niệm 200 năm độc lập vì lo sợ các băng nhóm tội phạm tấn công.

Bằng việc hối lộ và đe dọa, La Familia nắm trong tay một số quan chức cấp thành phố và chính trị gia bang Michoacan. Đã có 20 quan chức cấp thành phố, trong đó có 2 thị trưởng, bị La Familia sát hại vì không “thuận chiều gió”. Các quan chức thành phố phải bổ nhiệm cảnh sát trưởng ở nhiều địa phương theo áp lực của La Familia. Dĩ nhiên, các cảnh sát trưởng do La Familia “bổ nhiệm” sẽ làm ngơ trước các hoạt động tội ác của băng nhóm này. Năm 2009, 10 thị trưởng của bang Michoacan và 20 quan chức địa phương bị phát hiện làm việc cho La Familia.

Gần đây nhất, hồi giữa tháng 8, thị trưởng thành phố Santiago thuộc tiểu bang Nuevo Leon - Edelmiro Cavazos (38 tuổi) bị bắt cóc tại nhà bởi một băng đảng ở Đông Bắc Mexico và bị giết sau đó 3 ngày. Thi thể thị trưởng Cavazos với tay bị trói, đầu quấn kín băng dính được tìm thấy gần một thác nước thuộc khu nghỉ dưỡng cuối tuần yêu thích của cư dân ở ngoại ô thành phố công nghiệp Monterrey. Điều đáng nói, không hiểu vì sao băng đảng mafia này lại thanh toán ông Cavazos, khi ông mới nhậm chức từ tháng 11-2009 và không ra bất cứ một quyết định nào liên quan đến các chiến dịch an ninh quan trọng.

Báo chí cũng lùi bước

Những thành công trong cuộc chiến chống các băng nhóm tội phạm Mexico so với những mất mát mà người dân nước này phải gánh chịu, quả thực như muối bỏ biển. Ủy ban Bảo vệ nhà báo (CPJ) gọi tình trạng các băng nhóm tội phạm sát hại nhà báo là tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng. CPJ nhấn mạnh đến trường hợp nhà báo Bladimir Antuna Garcia, cây bút hàng đầu chuyên viết về tội phạm tại bang Durango thuộc miền Bắc Mexico.

Ông Garcia bị bắt cóc vào tháng 11-2009 và bị sát hại. Xác ông được tìm thấy phía sau một bệnh viện của bang Durango chỉ vài giờ sau khi ông bị bắt cóc. Khám nghiệm tử thi cho thấy ông bị bóp cổ đến tắt thở và sau đó bị bắn hàng loạt phát đạn trên thi thể. Những kẻ thủ ác đã ngang nhiên để lại dòng chữ trên người nạn nhân với nội dung đầy thách thức: “Điều này xảy ra với tôi vì tôi đã cung cấp những thông tin lẽ ra tôi không nên cung cấp cho quân đội, viết những bài báo mà tôi không nên viết. Hãy cẩn thận trước khi muốn viết điều gì”.

Một trường hợp khác, vụ sát hại người phụ trách một chuyên mục của nhật báo Voice of Michoacan, nhà báo Enrique Villicanõa Palomares, 55 tuổi. Ông bị bắt cóc hồi tháng 4 vừa qua và chỉ 2 ngày sau, cảnh sát địa phương phát hiện ra xác ông với cổ họng bị cắt đứt. Nhà báo này đã viết nhiều bài báo lên án các cuộc tấn công của những nhóm tội phạm có vũ trang vào người dân trong khu vực mình sinh sống.

Mới đây nhất, ban biên tập của tờ báo đấu tranh chống tội phạm ma túy hàng đầu ở Mexico, tờ El Diario de Juarez, đã đăng bài xã luận có một không hai gây sốc không chỉ với người dân Mexico mà còn đánh động đến cả cộng đồng quốc tế. Trong bài viết này, ban biên tập cho biết sẽ cắt bỏ mục điều tra, bài phân tích và bình luận về băng nhóm tội phạm sau khi phóng viên ảnh Luis Carlos Santiago Orozco của báo này bị sát hại.

NHƯ QUỲNH (tổng hợp)