Mộ tập thể dưới lòng địa đạo

36 năm sau ngày đất nước giải phóng, 47 năm kể từ ngày xảy ra trận tập kích đánh sập địa đạo Bàu Giang thuộc địa bàn ấp An Bình, xã Trung An, huyện Củ Chi, đến cuối tháng 3-2011, được sự hỗ trợ của Trung tâm Quản lý dữ liệu về liệt sĩ tại TPHCM (Marin), phóng viên Báo SGGP đã tìm gặp các nhân chứng lịch sử. Một sự thật chưa từng được công bố: Gần nửa thế kỷ qua, 11 du kích hy sinh trong trận đánh nói trên vẫn còn nằm sâu dưới lòng địa đạo, cũng như câu chuyện về cuộc chiến đấu ngoan cường của những chàng trai, cô gái đang độ tuổi đôi mươi ấy vẫn hằn sâu ở đất thép anh hùng.

Bài 1: Đám giỗ tập thể

Năm nào cũng vậy, cứ tới ngày 12-11, chị Lê Thị Gái (ngụ ấp An Hòa, xã Trung An, huyện Củ Chi) lại nấu một mâm cơm đặt lên bàn thờ rồi lặng lẽ đốt mấy nén nhang thơm. Mấy món trong mâm cơm mà chị làm bắt chước má chị hồi bà còn sống: Một dĩa thịt kho, tô canh khổ qua hầm, thêm món xào, món mặn. Nghe má kể mấy món này ba thích ăn nhất. Người trong tấm hình để trên bàn thờ còn trẻ măng. Má chị phải ra tuốt ngoài huyện nhờ người ta họa lại từ tấm hình nhỏ xíu trong thẻ căn cước của ba. Đó là tấm hình duy nhất mà cả nhà còn có được sau ngày ba chị hy sinh. Năm đó, chị Gái còn nằm trong bụng mẹ.

Cũng vào ngày 12-11, cách nhà chị Gái không xa, dì Nguyễn Thị Nghiệm, dì Trần Thị Gái, chú Võ Văn Chén, chú Võ Văn Luốc… cũng lụi hụi nấu cơm, canh làm đám giỗ cho người thân. Dì Trần Thị Gái chép miệng: Nếu tính đủ, phải có 12 cái đám giỗ cùng trong ngày 12-11. Cúng một lượt để mấy anh, mấy chị dưới đó ăn với nhau cho đỡ lạnh...

Trận càn ngày 12-11-1964

Năm nay 76 tuổi, ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Tiểu đội trưởng dân quân du kích xã Trung An, người trực tiếp tham gia chiến đấu với giặc khi chúng càn quét ấp Bàu Giang, vẫn không sao quên được cái đêm ác liệt đó. Ông nhớ lại: “Vào năm 1964, lực lượng du kích xã Trung An, huyện Củ Chi có dùng một em bé chừng 11 tuổi làm liên lạc để tránh tai mắt của giặc. Được một thời gian, chúng nghi ngờ, tìm cách dụ dỗ em bằng cách cho tiền, cho ăn uống để khai thác thông tin. Rạng sáng ngày 12-11-1964, giặc bất thần ập xuống ấp Bàu Giang để khui hầm”.

Ông Thanh kể tiếp: Phát hiện giặc về ấp, du kích xã ở dưới hầm bắn ra. Quần thảo suốt đêm, đến khi trời sáng, đi tới vườn nhà thím Bảy, chúng phát hiện có dấu đạn trên gốc mít trước nhà. Thím Bảy vừa chạy ra, chưa kịp nói câu nào bị tên lính đi đầu đạp mấy cái vào bụng khiến thím nằm lăn dưới đất. Phát hiện được miệng hầm, chúng bắt thằng Bưng, con trai thím Bảy, chừng 10 tuổi, chui xuống dưới. Lúc đó, anh em du kích dưới hầm nếu giữ thằng bé lại không cho lên, chắc chắn giặc sẽ đánh hầm, tất cả đều hy sinh, kể cả đứa nhỏ. Nghĩ vậy, anh em thả cho thằng nhỏ chui lên, dặn nói với giặc là không có ai ở dưới hầm. Giặc vẫn không tin. Chúng thả trái ngạt ở cửa hầm rồi chờ đợi. Lúc đó, tôi đang tránh ở một nhánh hầm khác. Nghe anh em dưới hầm bên đó bị ngạt, kêu la rất lớn, trong bụng xót xa mà không biết làm cách nào cứu được. Đến tầm 4 giờ chiều, tiếng kêu la trong hầm dần tắt hẳn. Giặc rút lên mé đồng trống. Tôi cùng 5 anh em nữa bí mật bò qua miệng hầm tìm đồng chí mình. Anh Ca xung phong đào một lỗ nhỏ để chui xuống trước. Khi trở lên, anh Ca nói: “Ở dưới hầm có 12 anh chị em, hy sinh hết rồi. Cha tui cũng nằm dưới đó. Giờ anh em tính làm sao để đem đồng chí mình lên chôn cất”. Chúng tôi chỉ có 6 người nên quyết định phân công mỗi người xuống hầm 2 lần. Thống nhất đâu đó xong, chúng tôi xác định vị trí anh em mình nằm ở dưới rồi bắt đầu đào đất trổ thẳng xuống địa đạo. Khi cửa hầm được nới rộng, anh Ca xung phong chui xuống lần thứ hai. Khi anh cõng được xác của ba anh lên thì từ đâu giặc tràn tới. Ngó thấy lính tới đông quá, không còn cách nào khác, chúng tôi đành rút lui…

Ký ức đau thương

Bà Nguyễn Thị Đuốc, nguyên thành viên Ban Cán sự phụ nữ ấp An Bình, xã Trung An kể tiếp: Sau khi mấy anh du kích rút đi, giặc ruồng bố khắp các nhà trong ấp, bắt hết dân. Vì đàn ông, con trai đều theo du kích rút đi hết nên chúng chỉ bắt được đàn bà, con gái tập họp trước miệng hầm, kêu đào đất mở rộng miệng hầm. Tốp đầu đào tới trưa thì được một lỗ hổng lớn. Chúng thả một tốp cho về nhà ăn cơm, bắt tốp khác tới đào tiếp. Khi miệng hầm khá rộng, giặc lại bắt chị em chui vô cõng xác. Nhiều người không chịu vào. Chúng lao vào đánh đập. Đánh dữ cỡ nào cũng không làm được gì. Cuối cùng, mấy tên lính trực tiếp chui vô hầm, cầm theo dây để kéo xác ra. Đến khi chúng trở lên, tui choáng váng: Trên tay 2 thằng lính là 2 cái đầu của du kích, máu me bê bết. Cắt đầu xong, một tên lính cầm nguyên cây dao máu chảy ròng ròng tới bắt tui xối nước cho nó rửa tay. Tui còn chưa hết kinh hoàng thì nó nạt: “Mày không làm, tao nhận đầu vô lu nước đó”.

Bà Đuốc kể tiếp: Sau đó, chúng hả hê đem “chiến lợi phẩm” ra phơi trước phòng thông tin của ấp. 2 chiếc đầu phơi nắng suốt 2 ngày, đến ngày thứ 3, trước khi rút đi, chúng châm lửa đốt phòng thông tin rồi lệnh cho ba tôi đem đầu đi chôn. Khi ba tôi đến nhận hai cái đầu thì tóc tai, mặt mũi đã bị cháy đen, không còn nhận ra đó là đầu của anh em nào nữa. Cũng sau khi giặc rút đi, bà con mới đến miệng hầm, đem xác của chú Chín Tặng - cha ruột anh Ca (vốn đã được đem lên tới miệng hầm) - đi chôn. Những ngày sau đó, người thân của các liệt sĩ cũng âm thầm tìm cách đưa các thi thể lên mà không được. Tình hình lúc đó căng quá, giặc có thể trở lại bất cứ lúc nào. Ai cũng lo về củng cố hầm nhà mình, chuẩn bị đối đầu với trận chiến mới. Không ai có thể biết trước chuyện sống chết của mình. Không còn ai kịp nghĩ đến việc mang thi thể 11 du kích lên. Địa đạo ấp Bàu Giang trở thành nấm mồ tập thể.

--------------

Bài 2: Lời tuyên thệ dưới cờ

Mai Hương