Một sân chơi lan tỏa

Bước sang năm thứ ba, cuộc thi khoa học kỹ thuật (KHKT) dành cho học sinh trung học phổ thông (THPT) ở TPHCM sôi động hơn với nhiều trường tham gia, đề tài phong phú đa dạng hơn. Sân chơi đang ngày càng lan tỏa sẽ góp phần gieo hạt mầm tài năng khoa học trẻ trong tương lai.

        Mang hơi thở cuộc sống

Nghe thuyết minh, giải thích về việc chọn đề tài nghiên cứu và đưa ra giải pháp giải quyết các vấn đề của cuộc sống, mới thấy học sinh phổ thông ngày càng thể hiện sự tự tin, năng động và sáng tạo. Trong điều kiện thiếu thốn nguyên liệu, phòng thí nghiệm không đủ điều kiện thực hành, nghiên cứu nhưng các nhóm học sinh đều cố gắng “cháy mình” cho những đề tài tâm huyết.

Thay mặt nhóm, Phương Vy lớp 10 CH Trường chuyên Trần Đại Nghĩa say sưa trình bày về ý tưởng lựa chọn đề tài “Sử dụng cà phê tươi thực hiện bộ kit thử formon trong bún tươi và bánh phở”. Theo Phương Vy, bún và bánh phở là món ăn phổ biến ở Việt Nam nhưng đang bị những người kinh doanh thiếu đạo đức dùng formon làm trắng, kéo dài thời gian bảo quản, gây tổn hại đến sức khỏe người tiêu dùng. Vì thế, các em muốn giúp những người nội trợ, trong đó có mẹ mình dễ dàng phát hiện hàm lượng formon trong bún, phở. Dựa vào phản ứng hóa học tạo kết tủa giữa formon trong bún và chất tannin trong hạt cà phê với môi trường là HCI đặc, đun nóng, nhóm đã tìm ra lượng formon trong sản phẩm bún, phở. Sau quá trình thí nghiệm, nhóm đã tiến hành khảo sát 5 mẫu bún, bánh phở bày bán ở chợ, cho ra kết quả 4/5 mẫu thử có chứa formon. “Từ kết quả nghiên cứu, cả nhóm mong muốn đề tài này sẽ được phát triển, mở rộng nghiên cứu để đưa ra sản phẩm test nhanh, giúp các bà nội trợ có công cụ phát hiện thực phẩm không đảm bảo an toàn ngay tại chợ” - Phương Vy bộc bạch khát khao làm đến cùng.

Tương tự, “nhà nghiên cứu trẻ” Trần Thị Diệu Liên, lớp 11 chuyên Anh Trường chuyên Lê Hồng Phong cũng mày mò, dành tâm huyết cho ra sản phẩm “Bảng hiển thị chữ nổi điện tử cho người khiếm thị”. Theo Diệu Liên, ý tưởng thôi thúc thực hiện đề tài này bắt nguồn từ hình ảnh người khiếm thị quá nhọc nhằn, vất vả khi tiếp cận thông tin, cập nhật kiến thức. Để đọc thông tin, họ phải có văn bản in nổi bằng chữ Braille và chấm thủ công trên giấy tốn nhiều thời gian hoặc tạo bằng máy in đắt đỏ. Chính vì thế, ngoài giá thành phù hợp, tính phổ thông cao, đầy đủ chức năng cần thiết, sản phẩm Diệu Liên nghiên cứu thành công sẽ giúp người khiếm thị học tập, tiếp cận thông tin cuộc sống dễ dàng hơn.

Có thể nói, các đề tài tham gia cuộc thi ở vòng chung kết năm 2014 trải rộng trên nhiều lĩnh vực từ khoa học tự nhiên đến khoa học xã hội, trong đó lĩnh vực hóa sinh vẫn chiếm ưu thế với 20/36 đề tài dự thi cấp TP. Các đề tài đoạt giải nhất mang đậm hơi thở cuộc sống như “Túi xanh” của Trường THPT Gia Định; “Giải pháp đun xanh cho hệ thống đun nước trong gia đình” của Trường THPT Đinh Thiện Lý; “Hệ thống trồng rau sạch tự động” của Trường THPT Bùi Thị Xuân, “Ứng dụng công nghệ keo bạc Nano và lõi lọc xốp từ đất sét, mùn cưa để thiết kế hệ thống xử lý nước ngầm quy mô gia đình” của Trường THPT Trần Khai Nguyên…

        Thêm phòng thí nghiệm đạt chuẩn

Từ những kiến thức đã học, các em biết nghiên cứu sâu hơn, mở rộng cánh cửa tri thức và biết vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. Không những thế, các đề tài khoa học xã hội - phát sinh từ thực tế xã hội và môi trường học đường cũng được học sinh quan tâm mổ xẻ, tìm hướng giải quyết thỏa đáng. Cụ thể như đề tài “Khảo sát vượt đèn đỏ ở hai loại đèn giao thông có số và không có số”, “Kỹ năng giải quyết mâu thuẫn”, “Khảo sát đánh giá đời sống tâm lý, quan điểm của giới trẻ thông qua hiện tượng làm Vblog”, “Ứng dụng của lý thuyết trò chơi trong hoạt động giáo dục”…

Theo nhận định của ông Phạm Ngọc Tiến, Phó Trưởng phòng THPT Sở GD-ĐT TPHCM, tuy còn hạn chế về kiến thức, năng lực chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn nhưng bù lại, các em lại có dư lòng nhiệt tình, sự say mê, táo bạo trong suy nghĩ, hành động. Và từ những vấn đề được nghiên cứu, được xới lên, các em đã cố gắng tìm hướng đi mới, tránh lối mòn trong nghiên cứu khoa học. Thực tế cho thấy, trường nào quan tâm tạo môi trường tốt để phát triển các câu lạc bộ năng khiếu, cộng với giáo viên hướng dẫn biết truyền lửa đam mê thì ở nơi đó việc nuôi dưỡng những hạt mầm thích nghiên cứu KHKT sẽ nẩy mầm tốt hơn.

So với năm học đầu tiên (2011-2012), số đề tài tham gia cuộc thi KHKT cấp TP còn khiêm tốn (47 đề tài), năm nay số lượng đã tăng gấp ba lần với 191 đề tài, trong đó có 36 đề tài lọt vào vòng chung kết và 12 đề tài xuất sắc được chọn tham dự kỳ thi quốc gia. Những trường THPT có thế mạnh, tiếp tục khẳng định vai trò nòng cốt của cuộc thi vẫn là những đơn vị có tên tuổi như Lê Hồng Phong, Trần Đại Nghĩa, Nguyễn Thượng Hiền, Gia Định, Đinh Thiện Lý. Đây là những trường đầu tư nhiều cho các câu lạc bộ năng khiếu và hoạt động nghiên cứu KHKT.

Trước thực tế còn nhiều trường THPT thiếu phòng thí nghiệm, điều kiện nghiên cứu KHKT một cách bài bản, Sở GD-ĐT TP đang triển khai thực hiện dự án đầu tư thêm phòng thí nghiệm đạt chuẩn ở một số trường và được sử dụng chung cho cụm trường học gần nhau. Nuôi dưỡng ý tưởng sáng tạo, niềm đam mê nghiên cứu KHKT ngay từ khi học sinh còn ngồi trên ghế nhà trường phổ thông sẽ là cầu nối phát triển tài năng khoa học trẻ trong tương lai.

KHÁNH BÌNH