Lập 9 tài khoản để nhận và giữ tiền
Dự án đưa chương trình khí sinh học về nông thôn Việt Nam để cải thiện vấn nạn ô nhiễm môi trường trong ngành chăn nuôi (còn được gọi là dự án xây dựng hầm biogas) do Chính phủ Hà Lan viện trợ không hoàn lại với số tiền xấp xỉ 12 triệu EUR cùng vốn đối ứng của Việt Nam, vốn đóng góp từ các địa phương và người dân là 46 triệu EUR. Bộ NN-PTNT là cơ quan chủ quản dự án.
Cục Chăn nuôi được giao làm chủ dự án từ năm 2003 đến nay. Thế nhưng từ năm 2003 đến năm 2012, ban quản lý dự án khí sinh học không sử dụng con dấu riêng mà sử dụng con dấu của Cục Chăn nuôi, và từ năm 2013 trở đi mới sử dụng con dấu riêng. Phía Chính phủ Hà Lan giao cho Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV) chịu trách nhiệm hỗ trợ kỹ thuật cho ban quản lý dự án (QLDA) này. Từ khi dự án đi vào hoạt động, đến nay đã có 58 tỉnh, thành phố tham gia.
Kết thúc dự án đã hỗ trợ xây dựng hơn 146.000 công trình khí sinh học (hầm biogas), cung cấp năng lượng sạch cho nông thôn, hàng năm nhiệt năng của các công trình khí sinh học có thể thay thế khoảng 200.000 tấn củi hoặc phế thải nông nghiệp, cải thiện môi trường, giảm phát thải khí nhà kính.
Mặc dù mang lại hiệu quả rõ rệt cho người dân ở nông thôn nhưng qua thanh tra cho thấy, đã có dấu hiệu vi phạm trong việc quản lý, sử dụng kinh phí. Cụ thể, theo Thanh tra Bộ NN-PTNT, từ năm 2003 đến 2008, ban QLDA không sử dụng hệ thống tài khoản và mở sổ sách kế toán theo quy định, không thực hiện gửi báo cáo tài chính hàng năm cho Bộ NN-PTNT. Vì vậy, số liệu trên sổ sách kế toán của dự án không khớp và không thống nhất, việc xét duyệt quyết toán kinh phí hàng năm với Bộ NN-PTNT không kịp thời. Phải đến tháng 6-2014, Vụ Tài chính của Bộ NN-PTNT mới xét duyệt quyết toán giai đoạn 2003 - 2006 và giai đoạn 2007 - 2012. Mặc dù ban QLDA này chịu trách nhiệm toàn bộ nhưng lại lập tới 9 tài khoản tại các ngân hàng khác nhau để nhận và giữ tiền. Tại 9 tài khoản này, từ năm 2003 - 2015 đã phát sinh hơn 2,168 tỷ đồng tiền lãi, được ban QLDA tự quyết định chi cho các hoạt động của dự án. Từ tháng 7-2007 đến hết năm 2015, ban QLDA không báo cáo, trình Bộ NN-PTNT xem xét, quyết định việc sử dụng tiền lãi gửi ngân hàng từ nguồn viện trợ của dự án, sử dụng lãi tiền gửi ngân hàng từ nguồn viện trợ của dự án để chi cho các hoạt động của dự án khi chưa được phê duyệt của Bộ NN-PTNT.
Lý giải về việc mở quá nhiều tài khoản gửi tiền, lãnh đạo ban QLDA cho rằng vì dự án có nhiều nguồn tài trợ khác nhau, nên phải mở nhiều tài khoản để sử dụng (!)
Điều lạ hơn là mặc dù dự án tiếp nhận viện trợ chủ yếu bằng đồng EUR nhưng ban QLDA lại sử dụng đồng USD để hạch toán và lập báo cáo tài chính. Do đó, qua các thời kỳ, việc sử dụng đồng USD để hạch toán đã dẫn tới lỗ do chênh lệch tỷ giá. Theo Thanh tra Bộ NN-PTNT, việc làm này của ban QLDA là không đúng quy định của Chính phủ.
Bán tín chỉ carbon chưa được phép
Thanh tra Bộ NN-PTNT cũng cho biết, từ năm 2013, ban QLDA đã bắt đầu bán tín chỉ carbon (quy đổi từ việc sử dụng hầm biogas vào đun nấu, giảm sử dụng than, củi, giảm phát thải khí carbon ra môi trường) ra thị trường tự do khi chưa được phép. Kết luận của thanh tra nêu: “Cục trưởng Cục Chăn nuôi, Giám đốc ban QLDA đã ký các thỏa thuận, hợp đồng hỗ trợ kỹ thuật, quản lý tài sản carbon với tổ chức Nexus, đồng thời ban QLDA đã ký biên bản ghi nhớ ngày 20-12-2012 về cơ chế hợp tác làm việc cho việc sử dụng nguồn tài chính carbon theo cơ chế tín chỉ vàng tự nguyện với Tổ chức SNV là không có trong nội dung của hiệp định ký giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Hà Lan, không được sự đồng ý của cơ quan có thẩm quyền là sai quy định của Nhà nước, vượt quyền hạn của ban QLDA”.
Cụ thể, từ năm 2013 đến 2015, ban QLDA thông qua Tổ chức Nexus đã bán gần 660.000 tín chỉ carbon ra thị trường tự do, ước tính đã thu về hơn 44 tỷ đồng. Tuy nhiên, ban QLDA đã không báo cáo với cơ quan chủ quản là Bộ NN-PTNT về việc thực hiện bán và sử dụng nguồn thu từ bán tín chỉ. Mặc dù thu số tiền lớn từ bán tín chỉ carbon nhưng việc sử dụng số tiền này lại không phát huy hiệu quả. Số tiền dành để hỗ trợ hoạt động tại cấp tỉnh chỉ khoảng 6 tỷ đồng. Còn lại trong 2 năm 2013 và 2014, ban QLDA đã sử dụng nguồn thu từ bán tín chỉ để chi trả một số chi phí như chi phí môi giới cho Tổ chức Nexus, hỗ trợ kỹ thuật từ Nexus, phí thành viên… Việc chi trả này được kết luận là không đúng với quy định của Nhà nước. Việc sử dụng nguồn thu này cũng không có phê duyệt và hướng dẫn của cấp có thẩm quyền. Thanh tra Bộ NN-PTNT chỉ rõ, trách nhiệm này thuộc về ông Hoàng Kim Giao, nguyên Cục trưởng Cục Chăn nuôi; ông Hoàng Thanh Vân, Cục trưởng Cục Chăn nuôi và ông Tống Xuân Chinh, Phó cục trưởng Cục Chăn nuôi.
Từ năm 2006 đến nay, ban QLDA còn tiếp nhận tiền viện trợ từ nhiều tổ chức với số tiền hơn 1,8 tỷ đồng nhưng không báo cáo và xin ý kiến của cơ quan có thẩm quyền. Điều này không có trong hiệp định ký giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Hà Lan và được coi là sai quy định. Dự án cũng tự ý chi thưởng xấp xỉ 200 triệu đồng cho 8 cán bộ của dự án với lý do “hoàn thành tốt nhiệm vụ”. Trách nhiệm này thuộc về ông Hoàng Kim Giao và ông Nguyễn Thanh Sơn, nguyên Phó cục trưởng Cục Chăn nuôi (hiện là Viện trưởng Viện Chăn nuôi).
Thanh tra Bộ NN-PTNT yêu cầu ban QLDA phải thu hồi, nộp ngân sách nhà nước số tiền hơn 560 triệu đồng, trong đó yêu cầu thu hồi gần 200 triệu đồng đã chi thưởng sai cho 8 cán bộ. Cục Chăn nuôi phải tổ chức kiểm điểm đối với các tập thể và cá nhân thuộc quản lý của cục có liên quan đến các vi phạm.
VĂN PHÚC
