Trong bảng xếp hạng những người giàu nhất thế giới được tạp chí Forbes công bố mới đây, cuộc khủng hoảng tín dụng đã làm mất đi 2.000 tỷ USD tài sản của họ, trong đó có 30% tỷ phú trở thành “cựu tỷ phú”. Nhưng những người kinh doanh trong lĩnh vực bán lẻ, ví dụ như Wal-Mart, vẫn có vị thế tốt trong thời kỳ khủng hoảng hiện nay.
Tỷ phú mượn tiền tiêu vặt
Trong số 15 tỷ phú hàng đầu thế giới có đến 9 người kinh doanh trong lĩnh vực bán lẻ, một nghề truyền thống với các mặt hàng quen thuộc, cần thiết như: quần áo, thực phẩm và đồ dùng gia đình. Trong số 9 người này thì có đến 4 người trong một gia đình.
Jim, Alice và Rob Walton là con của Sam Walton, người sáng lập tập đoàn Wal-Mart; Christy Walton là con dâu của ông. Alice, Christy và Rob mỗi người sở hữu tài sản 17,6 tỷ USD (đứng thứ 12,13,14 trong bảng xếp hạng 400 người giàu nhất của tạp chí Forbes) trong khi Jim có tài sản trị giá 17,8 tỷ USD (đứng thứ 11). Cộng tất cả các tài sản của họ lại cũng gần bằng với tổng số tiền của tỷ phú Warren Buffet (30 tỷ USD) và Bill Gates (40 tỷ USD) trên đầu bảng xếp hạng.
Sam Walton sinh năm 1918, bắt đầu chinh phục thế giới từ năm 1945. Với khoản vay 20.000 USD từ cha vợ của mình và một cửa hiệu tạp hóa nhỏ ở Newport, bang Arkansas, Walton đã thiết lập được tên tuổi của Wal-Mart hiện nay. Bí quyết của ông là luôn giữ giá bán ở mức thấp nhất có thể, hàng hóa đa dạng và luôn được chất đầy kho, cửa hiệu đóng cửa muộn hơn các cửa hiệu khác. Lợi nhuận mặc dù thấp song ông luôn bán được số lượng lớn. Điều này có thể lý giải vì sao giá bán hàng của ông thậm chí còn thấp hơn giá bán sỉ, vì sao nhiều cửa hiệu khác tại các địa phương phải ngừng kinh doanh khi Wal-Mart xuất hiện.
Ngay cả cho tới những năm cuối đời, khi tài sản của mình lên đến 24 tỷ USD, Walton vẫn nổi tiếng là người tằn tiện. Ông chọn cắt tóc ở cửa hiệu giá 5 USD không có tiền típ, cũng như ăn thực phẩm rẻ tại cửa hiệu Wal-Mart ở địa phương. Xe hơi thì dùng loại rẻ và thường mượn tiền nhân viên để tiêu vặt.
Khi Walton qua đời vào năm 1992, bang Arkansas hầu như không thu được của ông đồng thuế nào, vì ông đã chia nhỏ tài sản cho vợ là Helen (chết năm 2007) và các con của mình. Wal-Mart hiện có 4.100 cửa hiệu ở Mỹ và 3.100 cửa hiệu ở 13 nước trên thế giới. Doanh thu trên 374 tỷ USD năm 2008 (chỉ thấp hơn GDP của Đan Mạch một ít). Nhân công trên 2 triệu người trên toàn thế giới, nhiều hơn gấp 2 lần quân nhân của Mỹ. Vì chiếm 43% cổ phần trong Wal-Mart nên 4 người con của Walton có ảnh hưởng lớn với tập đoàn này ở Mỹ cũng như trên thế giới. Cũng vì họ ít tiếp xúc với báo chí nên ít ai biết tới họ. Một phóng viên của tạp chí Fortune lặn lội tới Bentonville, bang Arkansas cũng phải khó khăn lắm mới tìm ra những văn phòng của họ.
Những tỷ phú thầm lặng
Hai người phụ nữ giàu nhất thế giới: Alice Walton (trái) và chị dâu Christy Walton (phải) đều thuộc tập đoàn Wal-Mart.
Alice, 60 tuổi, người con út của Walton vào nghề kinh doanh khá trễ vì không quan tâm đến chuyện kinh doanh của gia đình. Ở tuổi 25, bà đã trở thành nhà môi giới chứng khoán nhưng sau đó phải nghỉ vì bị cáo buộc có các giao dịch không thích hợp. Bà đã lập công ty tài chính mang tên Llama và vận động xây sân bay ở Bentonville mang tên bà. Thế nhưng đến năm 1989, bà đã lái xe đâm vào một phụ nữ 50 tuổi khiến bà này chết tại chỗ và không hiểu sao Alice vẫn không bị truy tố. Hiện bà là Chủ tịch Hội đồng quản trị Viện Bảo tàng Mỹ thuật Crystal Bridges đặt tại Bentonville, bang Arkansas. Bà cũng là Chủ tịch phụ trách tài chính của Đại học Arkansas. Trong bảng xếp hạng của tạp chí Forbes năm 2009, bà Alice cùng với chị dâu của mình là Christy là những người phụ nữ giàu thứ 12 và 13 trong bảng 400 người giàu nhất thế giới.
Cũng giống như em gái của mình, tỷ phú John Walton (sinh năm 1946) đã không màng đến việc kinh doanh của gia đình. Từng là cựu binh Mỹ tại Việt Nam, sau đó ông xuất ngũ về nghiên cứu đóng thuyền, lái máy bay, tham gia các hoạt động thể thao. Mãi đến năm 1990, John mới gia nhập ban lãnh đạo của Wal-Mart cùng với vợ là Christy. Thật không may cho tỷ phú này, ông đã thiệt mạng khi lái chiếc máy bay CGS Hawk Arrow do chính gia đình ông thiết kế.
Trong số 4 anh em nhà Walton, Jim Walton có số tài sản lớn nhất và là người giàu thứ 11 thế giới, giàu thứ 4 của Mỹ với tài sản lên đến 17,8 tỷ USD. Sinh năm 1948, là con trai út của Sam Walton. Câu chuyện của Jim thì hoàn toàn khác. Jim là người rất mê công việc, ông chỉ gia nhập tập đoàn của nhà vào năm 2005. Trước đó ông điều hành tập đoàn ngân hàng Walton Enterprises, trong đó có ngân hàng Arvest với hơn 200 chi nhánh trên toàn thế giới. Ông cũng là nhà xuất bản báo chí và trên internet. Bất cứ ai sống ở Bentonville khi mua sắm ở Wal-Mart cũng nhìn thấy các quầy ngân hàng của Arvest và cả báo của tập đoàn Walton.
Với Rob Walton, sinh năm 1945, con trai cả của Sam Walton, hiện là chủ tịch HĐQT của chuỗi siêu thị Wal-Mart, những gì người ta thường nghĩ về các tỷ phủ có lẽ sẽ sai bởi Rob Walton làm việc trong một căn phòng nhỏ không có cửa sổ. Quả thật ông cũng ít khi có mặt ở đây, vì thường xuyên tham gia các hoạt động thể thao ngoài trời.
Có thể thấy rằng những tỷ phú anh em nhà Walton đã khép kín một quy trình vui chơi giải trí và mua sắm. ở Bentonville khi mua sắm tại Wal-Mart, người ta có thể đi trên đại lộ Walton tới sân vận động Walton xem thi đấu thể thao, rồi tới Bảo tàng mỹ thuật Crystal Bridges, sau đó ra sân bay Alice Walton để đi nơi khác.
Trong thời kỳ suy thoái hiện nay, khi mà nhiều người thắt chặt chi tiêu, các nhà phân tích cho rằng Wal-Mart còn nhiều khả năng phát triển vượt qua cơn bão tài chính khi hàng hóa của họ luôn nhắm tới tầng lớp phổ thông.
Khánh Minh
