Đứng thứ 8 trong số những nước xuất khẩu dầu mỏ nhiều nhất thế giới, nhưng là một trong 15 nước nghèo nhất thế giới; ngồi trên đống tiền mà lại mắc nợ như chúa chổm… Đó chính là Nigeria. Thế nhưng, trong những ngày cuối tháng 4-2006, Nigeria đã làm cộng đồng quốc tế phải ngạc nhiên khi công bố rằng Nigeria là nước châu Phi đầu tiên thanh toán xong nợ với Câu lạc bộ Paris.
Độc lập - nội chiến - đói nghèo...
Tổng thống Nigeria Obasanjo (phải) và Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào bắt tay hợp tác.
Từng là thuộc địa của Anh, đến năm 1960, Nigeria giành được độc lập, gia nhập Khối thịnh vượng chung và Liên hiệp quốc. Tuy nhiên, do được tổ chức theo mô hình liên hợp lỏng lẻo các bang tự trị, quốc gia non trẻ này phải đối mặt với sứ mệnh to lớn là thống nhất một đất nước có 250 tộc người và chừng ấy thứ ngôn ngữ.
Chẳng bao lâu sau khi giành được độc lập, năm 1966, Nigeria rơi vào nội chiến và giới quân sự lên nắm quyền. Mãi tới năm 1979, chính quyền dân sự mới trở lại với cuộc bầu cử đưa A. S. Shagari lên làm tổng thống.
Những năm 1970, thế giới lâm vào cuộc khủng hoảng dầu mỏ, nhưng đây lại là thời kỳ vàng son cho Nigeria. Nước này nổi lên như một hình mẫu dân chủ và kinh tế phát triển. Thế nhưng thời kỳ tươi đẹp đó không được bao lâu, năm 1984, giới quân sự giành lấy quyền lực và Nigeria tụt dốc không phanh. Nếu như những năm 70, thu nhập bình quân đầu người của Nigeria đứng thứ 33 trên thế giới thì đến năm 1997, nước này lọt ngay vào bảng 15 nước nghèo nhất thế giới.
Thành tựu từ sự nỗ lực
Nigeria là một trong những nước mắc nợ như chúa chổm. Dân nghèo của Nigeria đông hơn bất kỳ nước nào khác ở châu Phi. Phần lớn người dân phải xoay xở để sống đắp đổi qua ngày với số tiền chưa tới 1 USD/ngày.
Thế nhưng, Nigeria chưa từng nhận được sự ưu ái xóa hay giảm nợ như nhiều nước nghèo khác. Nguyên nhân một phần do tai tiếng tham nhũng mà các chính phủ quân sự kế tiếp nhau gây ra làm mất lòng tin của các nước cho vay, phần vì sự giàu có dầu mỏ của Nigeria cho thấy nước này có khả năng trả nợ mà không cần miễn, giảm.
Đó là những hệ lụy mà người đứng đầu Nigeria phải giải quyết. Năm 1999, Olusegun Obasanjo, người từng bị tù 3 năm vì công kích các luật lệ quân phiệt, đã chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống. Ông cam kết mang lại dân chủ, chống tham nhũng và thu hồi hàng tỷ đô la bị tham ô trong thời gian cầm quyền của người tiền nhiệm Abacha. Ông cũng lập một dự án lớn để phát triển việc làm cho thanh niên vùng châu thổ Niger và xây dựng đường cao tốc trị giá 1,6 tỷ USD cho vùng này.
Nhắc tới thành công của Tổng thống Obasanjo, không thể không nhắc tới nữ Bộ trưởng Tài chính Ngozi Okonjo- Iweala. Bà không những là một tiến sĩ kinh tế tài giỏi, mà còn là một phụ nữ rất được công chúng hâm mộ vì lòng yêu nước và tính liêm khiết.
Những nỗ lực vực dậy nền kinh tế của Nigeria đã đạt được những bước tiến đáng kể trong năm 2004-2005. Tỷ lệ lạm phát giảm từ 21% xuống còn 11,9%. Thu nhập bình quân đầu người tăng gấp 2 lần, lên khoảng 1.000 USD/người/năm. Năm 2003, Obasanjo tái đắc cử. Và nữ Bộ trưởng Okonjo-Iweala được tạp chí Time bầu chọn là Anh hùng của năm 2004.
Cuối tháng 4-2006, Nigeria đã trả dứt khoản nợ cuối cùng 4,5 tỷ USD cho các nước chủ nợ giàu có trong Câu lạc bộ Paris, lập kỷ lục là nước châu Phi đầu tiên xóa sạch nợ với câu lạc bộ này. Thành tựu bất ngờ của Nigeria được cho là nhờ thiên thời, khi giá dầu những ngày tháng 4 lên tới trên 70 USD/thùng. Tuy nhiên, không thể bỏ qua yếu tố con người.
Chính quyền Nigeria, đứng đầu là Tổng thống Obasanjo đã rất nỗ lực vực dậy nền kinh tế, và những bước tiến đáng kể trong hai năm 2004-2005 của Nigeria đã thuyết phục được Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đưa ra đánh giá tốt đẹp về chính sách của nước này.
Chương trình cải cách kinh tế theo hướng thị trường tự do cùng cam kết sẽ sử dụng hiệu quả phần tiền nợ được giảm do Tổng thống Obasanjo đưa ra đã tạo dựng được lòng tin. Câu lạc bộ Paris quyết định giảm đến 60% nợ cho Nigeria. Như vậy, Nigeria chỉ phải trả 12 tỷ USD trên tổng nợ khoảng 30 tỷ USD và số tiền lớn 18 tỷ USD thay vì phải dùng để trả nợ thì nay có thể dùng để đầu tư vào giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng và những chương trình xóa đói giảm nghèo.
Tuy vẫn còn thiếu nợ các tổ chức khác khoảng 5 tỷ USD nhưng Nigeria đã cho thấy bước đi căn cơ và khả năng hồi sinh nền kinh tế đất nước. Để làm được điều này, Nigeria giàu tài nguyên nhưng nghèo cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế đang ra sức thu hút đầu tư. Mới đây nhất (ngày 26-4), nước này đã ký thỏa thuận cho phép Trung Quốc khoan thăm dò dầu khí, đổi lại Trung Quốc cam kết đầu tư 4 tỷ USD cho cơ sở hạ tầng của Nigeria…
Còn lắm chông gai
Cộng hòa Liên bang Nigeria gồm 36 bang. |
Tháng 9-2004, các tộc người châu thổ Niger đòi hỏi được nhiều quyền lợi hơn từ nguồn tài nguyên dầu mỏ của khu vực sản xuất dầu chủ lực ở Nigeria. Bạo lực bùng nổ ở châu thổ Niger.
Các nhóm vũ trang nổi dậy (được sự hậu thuẫn của các quan chức địa phương nhiều tham vọng) đã gia tăng nhanh chóng các vụ tấn công cơ sở dầu khí, bắt cóc công nhân ngoại quốc… làm cho nhiều tập đoàn nước ngoài phải tạm đóng cửa cơ sở, khiến sản lượng dầu của Nigeria sụt giảm tới gần 25%.
Trong lúc đó, nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Obasanjo sẽ kết thúc vào năm 2007 và theo quy định của hiến pháp thì tổng thống được tối đa là 2 nhiệm kỳ.
Như vậy, theo điều kiện của phe Hồi giáo miền Bắc (đưa ra để chấp nhận ông Obasanjo thuộc phe Thiên Chúa giáo miền Nam lên làm tổng thống hồi năm 1999) thì năm 2007 sẽ đến lượt phe miền Bắc lên nắm quyền.
Tuy nhiên, những động thái gần đây cho thấy ông Obasanjo có ý định thay đổi hiến pháp để tiếp tục thêm một nhiệm kỳ tổng thống nữa. Và điều này làm cho phe miền Bắc tức giận, đe dọa sẽ xảy ra nội chiến! Liệu Nigeria có tranh thủ được cơ hội xóa được nợ để vực dậy nền kinh tế và đi lên, hay là lại rơi vào vòng luẩn quẩn như trước? Câu trả lời vẫn còn ở phía trước…
BẢO TRÚC
