19 năm qua, anh Ba Dư ở khu vực Thới Hòa C, phường Long Hưng, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ cần mẫn khơi nguồn và truyền dạy nghề nuôi cá đẻ, ươm cá bột, cá giống các loại cho nhân dân trên địa bàn.
Vừa qua cầu Ô Môn, đi vào khu vực Thới Hòa, chúng tôi đã thấy các trại bán cá giống, cá bột mọc lên san sát. Rất nhiều gia đình đã xây được nhà cao tầng. Trước nhà là những chậu cây cảnh có giá trị như: mai cổ thụ, lộc vừng, bonsai… được chăm chút, cắt tỉa kỳ công. Vừa khoát tay chỉ, anh Đàm Thủy Nguyên, người dẫn đường, vừa tấm tắc với chúng tôi: “Sau giải phóng, đây là vùng đất hoang hóa, lau sậy um tùm. Anh Nguyễn Xuân Dư (Ba Dư), Giám đốc trại cá giống số 1 Hậu Giang năm 1992, là người lập nghiệp và dần dần hình thành một làng nghề nuôi, ươm cá bột, cá giống. Đây là tiền đề của sự phát triển về kinh tế, xã hội ở khu vực này”.
Ông Ba Dư và trại cá giống của mình.
Thời bỏng cháy
Câu chuyện vừa dứt, cũng là lúc chúng tôi đến trước cửa nhà anh Ba Dư. Một căn nhà rộng rãi nằm bên kia dòng kênh với chiếc cầu bê tông vững chắc nối với lộ giao thông bên này. Cánh cổng sắt luôn mở rộng như sẵn lòng đón tiếp bất cứ ai ghé thăm. Sau những lời giới thiệu và những cái bắt tay thân mật, anh Ba Dư kêu vợ chuẩn bị mồi nhậu theo phong cách khí khái của người dân miệt vườn sông nước Cửu Long.
Sinh năm 1947 ở miền quê Thái Bình, vựa lúa của đồng bằng sông Hồng, từ nhỏ, anh Ba đã gắn bó cùng với ruộng đồng và đam mê trồng trọt, chăn nuôi. Cuối năm 1976, anh nhận nhiệm vụ làm Phó giám đốc Trại cá giống số 1 Hậu Giang. Nghề nuôi cá trong ao vốn xuất hiện từ sớm ở ĐBSCL. Hầu như nhà nào cũng có một vài ao lớn nhỏ và đối tượng nuôi chính là cá tra.
Vào mùa lũ, nguồn cá tự nhiên do sông Mekong tải về một lượng khổng lồ cung ứng đủ cho nhu cầu tiêu thụ của cư dân. Vào mùa khô, lượng cá trên sông ít đi do nước sông cạn, cá rút khỏi các khu đồng trũng thì cá cung cấp cho thị trường trở nên khan hiếm, lúc này cá nuôi hoặc cá lưu giữ trong ao, nhất là cá tra trở thành một nguồn thực phẩm quan trọng.
Năm 1980, sau một thời gian dài nghiên cứu, mày mò đúc rút kinh nghiệm sau nhiều lần thất bại, trại cá đã cho những thành phẩm đầu tiên. Nhìn lứa cá con dần dần lớn lên, ai cũng vui mừng khôn xiết. Từ đây, trại cá đã trở thành địa điểm tin cậy cung cấp nguồn cá giống nhiều loại như: cá tra, basa, mè, chép, trắm, rô, sặt rằn… đáp ứng phần nào nhu cầu của nghề nuôi cá trong khu vực.
Gieo nghề
“Khi về nghỉ hưu, thấy nhu cầu cá giống rất lớn, trong khi mình lại làm chủ về khoa học và kỹ thuật mà lại bỏ uổng như thế thì rất phí, nghĩ vậy tôi quyết tâm làm nghề, vừa thêm thu nhập cho gia đình, thứ hai cũng là để lao động cho đỡ buồn”, anh Ba nhớ lại. Thấy Viện Lúa ĐBSCL sát bên nhà có mấy ao để không, anh Ba liền đến đặt vấn đề hợp tác làm ăn - nơi bỏ đất và kinh phí đầu tư, người bỏ công sức và vận dụng kỹ thuật. Tin tưởng vào anh, anh Ba Sang - lãnh đạo viện lúa đã ký hợp đồng, xuất kinh phí đầu tư vào nghề cá.
Hàng ngày anh Ba dậy từ mờ đất và khi tối mịt mới bước chân về nhà, lặn lội ngụp trong nước sình lầy theo dõi, chăm sóc đàn cá bố, mẹ. Trời không phụ lòng người, năm đầu tiên, sự hợp tác đã cho lại kết quả khả quan, toàn bộ kinh phí đầu tư đã lấy lại được và tạo được nguồn lãi ổn định là đàn cá bố, mẹ hàng trăm con được nuôi cẩn thận trong ao.
Năm thứ hai, thứ ba rồi những năm tiếp theo, anh Ba thu lời hàng chục triệu đồng từ việc cung cấp cá giống, cá bột cho thị trường. Cơ sở làm cá của anh giải quyết việc làm cho hơn 10 người lao động với thu nhập ổn định. Tiếng lành đồn xa, nhiều người dân đã đến gặp thầy Ba Dư mong học hỏi nghề nuôi cá đẻ, ươm cá bột, cá giống.
Là người đầu tiên làm kinh tế cá thể nghề nuôi cá đẻ, ươm cá bột, cá giống trên mảnh đất này nhưng anh Ba Dư không vì thế mà giữ kỹ thuật lại cho riêng mình để chiếm thế độc quyền làm giàu. Những năm tháng chiến tranh ác liệt, tình cảm đồng chí, đồng đội thương yêu, chăm sóc, đùm bọc, sẵn sàng nhường cơm sẻ áo lúc trong quân ngũ hay khi bị địch bắt giam giữ và tra tấn đã ươm mầm nhân cách và đem đến cho anh những quan điểm “sống là để cống hiến”.
Từ quan điểm này cộng thêm ước nguyện giúp đỡ được càng nhiều người càng tốt, anh trân trọng đón tiếp, nhiệt tình truyền thụ kinh nghiệm cho những người đến nhờ cậy để họ có thể xây dựng cuộc sống và làm giàu bằng chính mồ hôi công sức của mình. Hơn nữa, nhiều hộ khi gặp vấn đề khó khăn trong nuôi cá như: con giống chết hàng loạt hoặc bị bệnh, anh lại cất công đến chỉ dạy họ cách chữa bệnh cho cá, hay hỗ trợ giống miễn phí giúp bà con vượt qua cơn hoạn nạn.
Nhiều hộ gặp khó khăn về vốn, anh cho mượn giống về nuôi đến khi nào thu hoạch có lời thì trả. Năm tháng qua đi, càng nhiều người đến nơi đây học nghề xây dựng cuộc sống. Họ không chỉ học được cách nuôi và sản xuất cá bột, cá giống mà còn được anh Ba dạy cách nuôi cá thịt.
Anh Nguyễn Văn Huệ, một chủ vựa cá, bồi hồi nhớ lại: “Trước kia cuộc sống gia đình tui rất khó khăn. May được anh Ba bày vẽ kỹ thuật nuôi và cho vay cá, tiền làm vốn nên lần hồi tui mần ăn được, nay thu trên 100 triệu đồng mỗi năm”. Vùng đất hoang hóa năm nào đã thay da đổi thịt phát triển thành một làng nghề với gần 100 hộ theo nghề, giải quyết công ăn việc làm cho hàng trăm lao động là minh chứng sống động cho chữ tình của “thầy” cá Ba Dư.
Khi số lượng người làm cá đông, cùng với một số người có cùng tâm huyết và có tấm lòng với nghề, anh Ba tiếp tục thành lập Câu lạc bộ chăn nuôi – thủy sản (hiện nay anh là chủ nhiệm câu lạc bộ), với mục đích gắn kết các hộ với nhau cùng chung vai sát cánh, giúp đỡ động viên lẫn nhau vượt qua khó khăn hay chỉ bảo cho nhau những kinh nghiệm và kiến thức làm nghề…
Đặc biệt mô hình này giúp các hộ nuôi cá có thêm nhiều thông tin, tìm đầu ra trên thị trường và trao đổi nguồn hàng ổn định, ít bị tác động với quy luật cung – cầu. Trước đây, anh Ba Dư mua được gần 4ha đất đào hầm nuôi cá, thu nhập tiền lời tính theo giá trị hiện tại trên 300 triệu đồng/năm. Hiện nay, con cái đều học xong, ra trường và đi làm việc, anh thì không còn khỏe như trước nữa nên đã bán bớt, chỉ để lại 1ha đất gồm nhà cửa vườn tược và hai hầm cá.
“Thú thực, nhiều khi tôi muốn bán luôn để nghỉ ngơi cho khỏe, thế nhưng tôi vẫn chưa dứt được niềm say mê với con cá và nhà tôi đã là nơi quen thuộc để các sinh viên Trường Đại học Cần Thơ và Trung học Nông nghiệp đến nghiên cứu, thực tập hàng năm” - anh tâm sự.
Ngọc Giang – Tuấn Hoàng
