Triển vọng một đồng tiền chung châu Á?

Việc ra mắt một đồng tiền chung châu Á đang được hứa hẹn ở một tương lai rất gần khi quyết định về một đơn vị tiền tệ chung có tên gọi tắt là ACU (Asian Currency Unit) đã được chính thức công bố. Điều này cũng có nghĩa là thế giới sẽ xuất hiện một trung tâm tài chính thứ ba (sau Mỹ và châu Âu) liên kết các nền kinh tế trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Nó làm giảm sự phụ thuộc của các nền kinh tế châu Á vào đồng đôla Mỹ, đồng thời tác động lớn đến nền kinh tế Mỹ nói riêng cũng như toàn thế giới nói chung…

Trong dự án xây dựng một đơn vị tiền tệ châu Á thống nhất (ACU) sẽ có sự tham gia của ít nhất 13 quốc gia. Trong số này có những nền kinh tế khá hùng mạnh như Trung Quốc, Nhật, Hàn Quốc và 10 nước láng giềng nhỏ hơn trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

“Chúng tôi coi đây là một quyết định tuyệt vời giúp mở ra một thời kỳ mới trong lịch sử hiện đại của nền kinh tế châu Á” – Bộ trưởng Kinh tế và tài chính Nhật Heizo Takenaka đã đánh giá về triển vọng của ACU như vậy.

Các chuyên gia tài chính châu Á đã lựa chọn xây dựng ACU tương tự như kiểu mẫu của châu Âu – ngay cả tên gọi của nó cũng gần giống như tên nguyên bản của đồng tiền châu Âu là ECU (European Currency Unit).

Cũng như ở châu Âu, ban đầu đơn vị tiền tệ mới này sẽ chỉ đóng vai trò một đơn vị tính toán. ECU từng được sử dụng để tính mức độ quan hệ thương mại giữa các nước châu Âu với nhau, nhưng không phải là phương tiện chi trả. Thủ tục này cũng được xem xét áp dụng tương tự cho đồng tiền chung châu Á – ACU sẽ được sử dụng để đánh giá GDP cũng như sản lượng ngoại thương của từng quốc gia. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) dự định hàng năm sẽ công bố tỷ giá của tất cả các loại tiền tệ của châu lục này so với ACU. Khi tới giai đoạn thống nhất tiền tệ, ACU sẽ được chuyển đổi thành một đơn vị tiền tệ có khả năng chi trả như đồng euro.

Theo các nhà bình luận, châu Á sẽ gặp khó khăn nhiều hơn châu Âu trong việc xây dựng một đồng tiền chung thống nhất do các nền kinh tế trong khu vực này có những khoảng cách rất lớn cả về quy mô cũng như nhịp độ phát triển. Điều này sẽ khiến các quốc gia châu Á sẽ gặp nhiều trở ngại trong việc thống nhất các chỉ số kinh tế vĩ mô cơ bản dùng cho đồng tiền này. Tuy nhiên, để có thể cạnh tranh ngang ngửa với đồng đôla và euro trên thị trường tài chính thế giới, châu Á bắt buộc phải tìm ra những biện pháp thỏa hiệp hợp lý nhất.

Một đặc điểm rõ ràng nhất là ACU sẽ được hình thành trong một môi trường kinh tế rất đa dạng – chẳng hạn như Nhật Bản với ưu thế vượt trội của kinh tế tư nhân, trong khi tại Việt Nam kinh tế quốc doanh lại có vai trò hàng đầu. Đó là lý do khiến các nhà tài chính châu Á không hứa hẹn về những bước phát triển nhanh chóng của đồng tiền chung. ACU sẽ được hình thành và triển khai dựa trên mức độ chín muồi của các nền kinh tế nhỏ trong khu vực Đông Nam Á. Cần biết là sản lượng hàng hóa buôn bán giữa 13 quốc gia tham gia dự án ACU đã vượt qua tổng sản lượng buôn bán của họ với những nước nằm ngoài khu vực tiền tệ tương lai này (hiện đã tăng đều ít nhất là 20% mỗi năm).

Trong khi mức độ tích hợp và phối hợp giữa các quốc gia thành viên là yếu tố đảm bảo hàng đầu cho thành công của đồng tiền mới. Cũng như tại châu Âu, việc xây dựng một đơn vị tiền tệ chung là một nhu cầu thiết yếu đối với khu vực này. Sự ra đời của ACU sẽ giúp giảm bớt những mạo hiểm liên quan đến việc thay đổi tỷ giá tiền tệ của các quốc gia với nhau. Trong một nền kinh tế toàn cầu hóa như hiện nay, việc kiểm soát mức độ dao động tiền tệ là hết sức cần thiết.

Trên phạm vi toàn cầu, ACU sẽ là yếu tố giúp bảo vệ châu Á trước chính sách tiền tệ mới của Mỹ chủ yếu nhằm giảm tỷ giá của đồng đôla – một thực trạng gây thiệt hại đầu tiên đến các nền kinh tế châu Á. Không phải tình cờ, tuyên bố về kế hoạch xây dựng một đồng tiền chung châu Á gần như được đưa ra cùng với tiết lộ của phía Trung Quốc, theo đó Ngân hàng Trung ương nước này cho đến cuối năm 2005 đã tích lũy một lượng dự trữ đôla lên tới hơn một ngàn tỷ đôla.

Tại Nhật, chỉ số tương tự cũng rất ấn tượng với mốc gần 850 tỷ đôla. Nếu đồng tiền của Mỹ tiếp tục đà sụt giảm giá trị, không chỉ có các quốc gia lớn mà cả những nước Đông Nam Á cũng phải đau đầu với bài toán giảm bớt thiệt hại liên quan đến chiều hướng này.

Một khi đồng ACU trở thành hiện thực và thay thế đồng đôla trong kho dự trữ của các ngân hàng châu Á, lại đến nước Mỹ phải “đau đầu”. Mỹ sẽ phải giảm bớt lượng tiền phát hành, đồng thời với việc nâng cao mức lãi suất – một thực tế có thể dẫn tới tăng trưởng lạm phát. Tuy việc hình thành ACU không được coi là mối đe dọa tiềm tàng đối với nền kinh tế lớn nhất thế giới, nhưng các ông trùm tư bản Mỹ sẽ buộc phải tính toán đến một trung tâm tài chính mới ở châu Á.

Rõ ràng là quá trình hình thành một đồng tiền chung châu Á với đầy đủ ý nghĩa không thể là vấn đề hoàn tất được chỉ trong một thập kỷ. Cũng chưa thể tính đến thời điểm các nước châu Á sẽ thay thế đồng đôla trong kho dự trữ tiền tệ của mình bằng đồng ACU. Còn đối với châu Âu, “hậu quả” về việc xuất hiện đồng tiền chung mới sẽ không rõ ràng như đối với Mỹ, do lượng dự trữ đồng euro tại các quốc gia châu Á không thể sánh được so với đồng đôla.

Điều này có nghĩa là ảnh hưởng của ACU tới châu Âu mang tính gián tiếp thông qua nền kinh tế Mỹ, nơi mà họ đang có những quan hệ hết sức chặt chẽ. Không phải vô cớ mà Ngân hàng Trung ương châu Âu đã lên tiếng chào mừng về kế hoạch ra đời của ACU. Sự hình thành thêm một trung tâm kinh tế mới nữa của ACU cũng sẽ đặt nhiều quốc gia vào cái thế phải tính toán chọn lựa: cần phải gia nhập liên minh tiền tệ nào để có lợi nhất cho mình?

Về phần mình, không ai dám nghi ngờ về quyết tâm của các nước châu Á trong nỗ lực xây dựng một đồng tiền chung. Với đồng ACU, họ sẽ có cơ hội không chỉ giảm đáng kể mức độ phụ thuộc vào đồng đôla, mà còn là tiền đề cho những tham vọng lớn hơn nữa trên bình diện toàn cầu. Rõ ràng, những “con hổ châu Á” không thể hài lòng với tư thế của một “phân xưởng lắp ráp cho thế giới”, mà họ sẽ phải nỗ lực hơn để giành lấy một “vị trí danh dự” thực sự trong nền kinh tế thế giới. Đồng tiền chung châu Á sẽ là một đảm bảo quan trọng đầu tiên cho mục tiêu này.

NHƯ QUỲNH