Với khoảng 100.000 người Việt tại LB Nga, trong đó rất nhiều người không biết tiếng Nga thì thông tin thường nhật đã trở thành một nhu cầu bức bách. Trước “thị trường” đầy hứa hẹn ấy, một số trí thức người Việt tại LB Nga đã cho ra đời các tờ báo tiếng Việt. Không chỉ là món ăn tinh thần không thể thiếu của bà con nơi đất khách quê người, báo chí tiếng Việt còn là một hoạt động văn hóa khá độc đáo của cộng đồng người Việt tại LB Nga.
- Làm báo... không phóng viên!
Ở LB Nga hiện nay, ngoài tờ An ninh thế giới (tờ báo duy nhất của Việt Nam đang được in và phát hành ở đây) cùng tạp chí “Đất nước” (của Đại sứ quán) và “Người bạn đường” (của Hội Văn học Nghệ thuật VN tại LB Nga), còn có 9 tờ báo chữ Việt của cộng đồng người Việt Nam đang được phát hành hàng ngày. Đó là các báo: Nhật báo, Tin tức Thị trường, Tin tức thể thao, Nhân Hòa, Tin tức, Ngày mới, Thời báo Mátxcơva, Người Đồng hương, Tuổi trẻ Việt Nam.
Mỗi ngày có hàng chục tờ báo tiếng Việt được phát hành ở LB Nga.
Trước đây, còn có hẳn cả một tờ báo mang tên “Lá cải” (bây giờ tờ “Lá cải” được ghép vào tờ “Nhật báo” với 44 trang, nửa trước mang tên “Nhật báo”, nửa sau vẫn giữ tên “Lá cải”). Tất cả các tờ báo này đều là báo tư nhân, có tư cách pháp nhân được Ủy ban Báo chí LB Nga cấp giấy phép xuất bản. Hàng ngày, ngoài thủ đô Mátxcơva, một số tờ báo tiếng Việt còn được phát hành tại các thành phố có đông người Việt Nam sinh sống như Volgagrad, Vladivostoc, Ufa, Kazan…
Các báo chữ Việt của cộng đồng người Việt Nam tại LB Nga hiện nay đều có khổ bằng nhau (20cmx30cm).
Hàng ngày, mỗi tờ báo có số lượng phát hành từ 700 đến 1.000 số, cũng có tờ phát hành được trên 2.000 số. Các báo đều không ghi giá bán, thậm chí có báo ghi cả dòng chữ “ Bán theo giá thỏa thuận” (như báo Ngày Mới) nhưng khi tới tay bạn đọc, tất cả đều có giá như nhau: 15 rúp/tờ (khoảng 7.500 đồng Việt Nam/tờ).
Theo một số chủ báo thì làm báo chữ Việt ở LB Nga cũng cạnh tranh khốc liệt nên ngoài hình thức trình bày “bắt mắt”, giấy và chất lượng in tốt, “món” chính của các báo là thông tin sốt dẻo, hấp dẫn. Có dịp lướt qua một vài số của các tờ báo chữ Việt ở LB Nga, chúng tôi thấy ngoại trừ “Tin tức thể thao” là tờ báo có tính “chuyên ngành”, còn lại các báo đều hình thành các chuyên mục đa dạng, đáp ứng thị hiếu người đọc như: Tuổi trẻ -tình yêu - cuộc sống, Tuổi trẻ và gia đình, Pháp luật - đời sống… Để tăng thêm sức thu hút đối với bà con người Việt , các báo còn có thêm mục “Truyện dài kỳ”ø với những câu chuyện tình ướt át mùi mẫn, hay những mục đố vui, giải ô chữ…
Trưa 13-11, ở chợ Vôicốp, tại một số quầy hàng khi vắng khách, nhiều bà con say sưa đọc những truyện dài đăng trên các báo. Cầm trên tay tờ “Nhật báo”, chị Thanh, chủ một quầy bán mũ và khăn lạnh bảo: Mình đang đọc truyện “Nỗi niềm trong anh”. Có hay không à? Thì cũng được, chuyện tình mà… Bên này buồn lắm, khi rảnh còn biết làm gì hơn ngoài “nhấm nhấm” mấy truyện dài kỳ này. Đọc riết rồi nghiền như mình xem phim nhiều tập. Bằng mọi giá cũng phải theo dõi cho đến đầu đến đũa.
Đa phần các báo đều có bộ máy rất ngọn nhẹ, chỉ có một vài biên tập viên và tuyệt nhiên chưa có một tờ báo nào có đội ngũ phóng viên, thậm chí có những tờ báo chỉ có một chủ bút!
Không có phóng viên thì lấy đâu tin tức để đăng? Tất cả các thông tin thời sự trong nước đều được copy từ các báo điện tử ở Việt Nam! Thế cho nên, hầu hết các tin, bài thời sự đều không có tên tác giả. Các câu chuyện tình nhiều kỳ, các pha kiếm hiệp hấp dẫn cũng được chuyển từ nguyên tác đã ấn hành như truyện của Quỳnh Dao, Kim Dung…
Có dịp tìm hiểu, chúng tôi đã thấy cái thú của làm báo tiếng Việt ở nước ngoài! V. một phụ nữ 32 tuổi, tốt nghiệp Trường Đại học Luật ở Việt Nam sang Nga năm 1999 với người chị . Sau nhiều lần thăm dò thị trường, đầu năm 2000, cô quyết định ra tờ Nhật báo. Chỉ một thời gian ngắn sau, V. mua luôn tờ Lá cải – một tờ có mặt ở Nga đã được gần 6 năm. Bây giờ, Nhật báo-Lá cải là một trong những tờ có số phát hành lớn nhất trong các báo chữ Việt lại LB Nga.
- Quảng cáo - một công đôi việc!
Một chủ báo tiết lộ với chúng tôi: ở đây, giá quảng cáo của chúng tôi rất rẻ. Nếu đăng nửa trang, giá chỉ 500 rúp/số. Nếu đăng liên tiếp 10 số, sẽ được giảm 10%. Ngoài ra, diện tích quảng cáo còn cực kỳ… linh hoạt. Chủ báo có thể đáp ứng bất kỳ khổ nào bạn muốn, miễn mẫu quảng cáo đừng lớn hơn khổ báo là được. Các nội dung quảng cáo rất thiết thực cho cộng đồng bà con người Việt tại Nga và tràn từ trang 1 đến trang cuối các báo. Có thể tìm thấy trên các báo chữ tiếng Việt ở LB Nga “tỷ thứ” trên đời. Từ những địa chỉ để đi du lịch hay làm hộ chiếu đến các dịch vụ cần thiết như sửa chữa điện nước, lắp đặt ăng-ten, sửa chữa vi tính…
Quả là một mảnh đất màu mỡ cho các dạng dịch vụ phong phú xuất hiện phục vụ bà con cộng đồng! Anh N. H. L., nhân viên một đại lý vé máy bay của Vietnam Airlines thổ lộ: Giữa Mátxcơva mênh mông này, nếu không có những “kênh” thông tin trên báo chữ tiếng Việt thì làm sao chúng tôi có thể tiếp cận được với cộng đồng bà con mình. Anh chỉ ngay vào tờ Nhật báo số ra ngày 10-11: Đấy, anh chị xem, tờ báo ngày hôm nay có đăng quảng cáo “Người Việt phục vụ người Việt”. Chúng tôi liếc nhanh, và thật bất ngờ trước nội dung thông tin “Anh Hùng, anh Giang phòng số 2 dãy 10 B2 khu nhà KT nhận: Bảo hiểm xe toàn phần, bảo hiểm y tế, nhận làm bằng lái xe, tư vấn pháp lý. Giải quyết các vấn đề liên quan đến bảo hiểm. Hướng dẫn xử lý tai nạn giao thông giúp đòi tiền bảo hiểm…về bảo hiểm trách nhiệm bắt buộc cho mỗi lái xe người Việt”.
Hàng ngày, từ sáng tinh mơ, mùa hạ cũng như mùa đông giá buốt, các nhóm phát hành báo chữ tiếng Việt tỏa đi khắp các ốp, chợ, các Trung tâm Thương mại Quốc tế, Lion, Sông Hồng… mang những món ăn tinh thần đến bà con người Việt ở LB Nga, góp phần củng cố thêm vị trí của cộng đồng người Việt tại đây.
Bài 5: Nâng cao vị trí pháp lý để ổn định và phát triển
HỒNG QUÂN – HỒNG LAM
