Anh Việt Thanh cùng vợ là chị Nguyễn Thị Thuận trên 90 tuổi thăm gia đình tôi. Thật vô cùng bất ngờ vì anh là Trưởng ban giao tế nhân dân, thủ trưởng của vợ tôi từ ngày ta vào tiếp quản thủ đô. Tôi lộ vẻ tần ngần:
– Anh chị cần giữ gìn sức khỏe. Chúng em có dự định sẽ đến thăm anh chị sau bầu cử Quốc hội.
– Năm 1946, chú được đi bầu chưa?
– Ở nông thôn Hoằng Hóa, Thanh Hóa quê em không ai tính đến giấy khai sinh đâu! Em đã vô làng, đã là trai đinh nên nghiễm nhiên được đi bỏ phiếu khi em mới 17 tuổi. Do đọc thông, viết thạo nên được chọn làm thư ký tổ bầu cử. Bất cứ ai đưa phiếu bầu, em đều viết:
“Thụy, Thông, Oánh, Hỷ, Đắc, Kỳ
Tỉnh, Thuần, Ngọc, Huệ, Thực, Kỳ, Đức, Bân”
Hồi đó viết bút ngòi lá tre chấm mực.
– Còn mình khi ấy được chị Thuận và nhiều người bầu là đại biểu Quốc hội.
– Thật à anh? Năm 1946 anh bao nhiêu tuổi?
– Kể cả tuổi mụ là 25. Tuy còn rất trẻ, mình được Chủ tịch Ủy ban Hành chính tỉnh Phú Thọ ủy nhiệm là trưởng đoàn đại biểu Dân - Chính - Đảng lên gặp Cụ Hồ Chí Minh trước Tết 1946. Đoàn đại biểu không do Phó Chủ tịch Ủy ban Hành chính tỉnh Vũ Thế Lĩnh làm trưởng đoàn mà do một trí thức mới trúng cử đại biểu Quốc hội là mình, Việt Thanh dẫn đầu. Dù đã gần tết nhưng vì muốn có thêm bằng chứng đủ sức thuyết phục, thân nhân các gia đình bị bọn Quốc dân đảng sát hại mặc tang phục cùng đi theo.
Đến Bắc bộ phủ cũ ở 12 Ngô Quyền, đoàn được đón tiếp niềm nở, thân tình. Chỉ sau ít phút, đoàn nghe thông báo:
– Vì Hồ Chủ tịch đang bị mệt nên đã cử một đại diện tiếp các đại biểu. Mời đồng chí trưởng đoàn vào gặp riêng Cụ.
Anh Việt Thanh đi theo cán bộ hướng dẫn vào một căn phòng nhỏ. Trông thấy ông già gầy, yếu, da xanh tái vì đang ốm, anh nhận ra ngay Hồ Chủ tịch. Anh thương quá, định không dám quấy rầy ông cụ đang mệt. Người ngồi trên chiếc giường cá nhân đơn sơ, đã chủ động hỏi:
– Chú từ Phú Thọ về à? Chú báo cáo công việc đi! Anh quên cả hỏi thăm sức khỏe và chúc tết ông cụ. Anh đứng im, lúng túng. Thời đó, do chưa có thói quen và cũng chưa được gọi Bác xưng cháu nên anh Việt Thanh chọn đại từ nhân xưng là “chúng tôi” và “cụ” để thưa chuyện. Hồ Chủ tịch thân mật, dịu dàng:
– Chú ngồi xuống đi. Tình hình gay go lắm phải không?
Rất mừng là nhờ câu hỏi khêu gợi đó, anh Việt Thanh nhớ đến trọng trách được giao. Anh kể chuyện bọn Quốc dân đảng Nguyễn Hải Thần, Nguyễn Tường Tam... ngang nhiên chiếm nhà, lập trụ sở ở thị xã Phú Thọ, thị trấn Vĩnh Yên. Giữa ban ngày ban mặt, chúng dám xông vào trụ sở Ủy ban Hành chính tỉnh bắt cóc cán bộ; bọn Quốc dân đảng còn nã súng vào trại Vệ quốc đoàn... ngang nhiên chiếm nhà. Anh kiến nghị: “Nước ta có chủ quyền, nhân dân Phú Thọ đã có kinh nghiệm trừng trị phát xít Nhật; bộ đội Vệ quốc có súng đạn nên dư sức tiêu diệt, bắt gọn bọn Quốc dân đảng để nhân dân vui tết”.
Hồ Chủ tịch im lặng, rất chăm chú lắng nghe, không ngắt lời người đối thoại. Khi anh Việt Thanh kết thúc “diễn văn” bằng đề nghị: “Đoàn đại biểu nhân dân Phú Thọ có nguyện vọng tha thiết xin Hồ Chủ tịch cho chúng tôi đánh giặc”, ông cụ mới lên tiếng. Cụ nói về những khó khăn của nước ta sau bầu cử 6-1-1946. Nước ta có quá nhiều việc lớn cần làm, vì vậy Phú Thọ cần nhẫn như Việt vương Câu Tiễn.
Anh Việt Thanh biết chuyện ông vua nước Việt là Câu Tiễn bị vua nước Ngô là Phù Sai bắt. Câu Tiễn phải dọn chuồng ngựa, phải ngủ chung với ngựa. Có lần Phù Sai ốm, Câu Tiễn đã chịu nhục tới mức nếm phân của kẻ thù để Phù Sai cảm động thả về nước. Câu Tiễn đã luyện quân, chờ thời cơ đánh trận phục thù và đã bắt được Phù Sai. Anh chưa thông vì chuyện quét sạch Quốc dân đảng ở địa bàn Phú Thọ rất dễ thực hiện.
Nghe anh Việt Thanh cãi lý, ông cụ điềm đạm:
– Chú chưa thông nên không thể giải thích cho các thành viên trong đoàn cùng thông cảm và khi về địa phương khó tạo được nhất trí trong nhân dân. Quân Tàu Tưởng xúi bẩy bọn Quốc dân đảng khiêu khích, nếu ta không giỏi nhịn, ta sẽ mắc mưu chúng. Vấn đề chính là quét sạch được 20 vạn quân Tàu Tưởng ra khỏi nước ta.
Hồ Chủ tịch đề ra một tình huống yêu cầu anh Việt Thanh xử lý:
– Có một cây gỗ chắn ngang dòng suối. Bao nhiêu rác rưởi, bèo bọt từ thượng nguồn trôi về đều mắc lại làm cho dòng suối trong sạch trở nên bẩn thỉu, ô uế. Lúc ấy, chú trèo lên cây gỗ đổ, suốt ngày đêm cứ ra sức vớt rác thải xuống phía hạ lưu. Hỏi rằng cả đời chú, rồi con cháu chú cũng cứ làm việc ấy liệu có vớt hết được rác không? Chắc chắn là không rồi. Vậy, muốn thanh toán hết rác rưởi ứ đọng ấy, lấy lại dòng suối trong lành thì phải làm gì? Phải rủ nhau, bảo ban nhau, muôn người như một, xúm lại cùng nhau một ý chí, một quyết tâm, đẩy cho cây gỗ trôi băng đi thì chắc chắn dòng suối ấy sẽ sạch sẽ. Hiện nay, ta phải biết chọn việc chính mà làm, làm một việc giải quyết được nhiều việc. “Mời” được 20 vạn quân Tàu Tưởng về nước rồi, chúng ta không phải giải quyết vấn đề Quốc dân đảng nữa.
Chủ tịch Hồ Chí Minh bỏ phiếu bầu cử Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ảnh: C.T.
Anh Việt Thanh hoàn toàn bị Hồ Chủ tịch thuyết phục bởi câu chuyện đơn giản mà sâu sắc đó. Thấy “đối phương” đã thông suốt, Hồ Chủ tịch tươi cười hỏi:
– Bây giờ chú có thể ra phòng khách nói chuyện khuyên bà con trở về, không xin Cụ Hồ cho phép đánh Quốc dân đảng trước dịp tết, được không?
– Chúng tôi xin hứa sẽ cố gắng hết sức mình để làm tròn nhiệm vụ Hồ Chủ tịch đã giao.
Về Phú Thọ, đến đầu tháng 3-1946 có Hiệp định sơ bộ 6-3-1946 quy định quân viễn chinh Pháp được kéo vào nước ta, bà con Phú Thọ không thắc mắc nhiều. Đến tháng 6-1946, quân Tàu Tưởng cũng phải lũ lượt kéo nhau trở về. Trên đất nước ta, không còn bóng dáng một tên Tàu Tưởng. Cuối cùng, ngày 24-6-1946, bọn Quốc dân đảng phản động Vũ Hồng Khanh, Nguyễn Hải Thần... cũng cuốn gói chạy khỏi thị trấn Việt Trì, thị xã Phú Thọ theo con đường Yên Bái, Lào Cai sang Trung Quốc.
65 năm đã qua, nhân dịp bầu cử Quốc hội lần thứ XIII, xin gửi đến bạn đọc chuyện “Đẩy cây gỗ” do Bác Hồ trò chuyện với đại biểu Quốc hội khóa I vào dịp Tết 1946 để chúng ta cùng thưởng thức.
NGUYỄN TRẦN THIẾT
