Nông nghiệp công nghệ cao - chìa khóa cho tái cơ cấu
>> Bài 1: Không lo đầu ra, chỉ cần khát vọng
>> Bài 2: Tích tụ ruộng đất trên quy mô lớn
Để phát triển nông nghiệp công nghệ cao, góp phần tái cơ cấu ngành nông nghiệp, khoa học và công nghệ (KH-CN) có vai trò hết sức quan trọng. Tuy nhiên, muốn áp dụng KH-CN vào nông nghiệp mang lại hiệu quả cao nhất, cần có những cách làm mới và tư duy mới.
Đầu tư cho công nghệ sau thu hoạch
Với nền nông nghiệp Việt Nam, câu chuyện công nghệ sau thu hoạch yếu kém, làm thương hiệu và phân phối các sản phẩm nông nghiệp chưa được chú trọng đã được thừa nhận. Trao đổi với phóng viên Báo SGGP, Thứ trưởng Bộ KH-CN Trần Văn Tùng cho biết đó chính là điểm hạn chế, yếu kém nhất của ngành nông nghiệp Việt Nam trong những năm vừa qua. Bộ KH-CN đã xây dựng bản đồ công nghệ sản xuất lúa ở Việt Nam và chỉ ra rằng, trong tất cả các khâu, thì thất thoát ở khâu thu hoạch - bảo quản - chế biến rất lớn. Việt Nam thất thoát hơn 14%, trong khi Thái Lan chỉ khoảng 6%-7%.
Dây chuyền chế biến xúc xích hiện đại của Vissan
Một ví dụ khác là cây thanh long ở Bình Thuận. Năm 2016, doanh thu cây thanh long ở Bình Thuận đạt khoảng 7.000 tỷ đồng/năm. Trong đó 60%-70% là do thương lái Trung Quốc thu mua, với mức giá khoảng 400USD/tấn. Người Trung Quốc mang về nước, tiến hành phân loại và chiếu xạ khử trùng. Loại 1, họ mang sang Nga và các nước Bắc Âu bán với giá 4.500 USD/tấn; loại 2 bán ở thị trường Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia với mức giá từ 2.500 - 3.500 USD/tấn; còn người Trung Quốc dùng loại 3 với mức giá 400-500 USD/tấn. Như vậy, chính trái thanh long do người nông dân Việt Nam sản xuất, đã được người Trung Quốc thu mua và sau khi xử lý họ đã bán với mức giá cao gấp 10 lần tại Việt Nam.
Không chỉ lúa và thanh long, nhiều cây trồng, vật nuôi khác cũng đang rơi vào tình trạng như vậy. Những mặt hàng nông sản, ngư nghiệp của Việt Nam bị mua ép với giá thấp và nước ngoài mua về để đóng gói, xử lý bán lại cho thị trường thế giới với giá cao, dưới tên một thương hiệu khác. Để khắc phục và làm tốt được những vấn đề đó, cần phải định hướng cụ thể và có sự đầu tư thích đáng cho ngành công nghiệp sau thu hoạch, nhất là ngành cơ khí, máy móc nông nghiệp. Bài toán về công nghệ chế biến và sau thu hoạch hiện nay là thấy rõ, nhất là nhận thức của doanh nghiệp và người sản xuất trong lĩnh vực này.
“Bộ KH-CN và Bộ NN-PTNT đang đặt quyết tâm thay đổi vấn đề này trong thời gian tới, nhất là đối với công nghệ sau thu hoạch và đảm bảo chất lượng hàng hóa nông nghiệp. Cần phải tăng giá trị gia tăng trong hàng hóa nông nghiệp Việt Nam, đảm bảo thu nhập của doanh nghiệp và người nông dân, cũng như tạo ra nguồn lợi nhuận đủ lớn để tái đầu tư cho ngành này”, Thứ trưởng Bộ KH-CN Trần Văn Tùng khẳng định.
Tập trung vào chất lượng và chuỗi giá trị
Việt Nam có hơn 70% dân số làm nông nghiệp, đóng góp khoảng 20% GDP trong khi ở những quốc gia phát triển, như Hà Lan, tỷ lệ lao động trong ngành nông nghiệp chỉ chiếm 2%-4% dân số, nhưng đóng góp tới 40% GDP.
Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, GDP nông nghiệp Việt Nam đang giảm, tốc độ tăng năng suất chậm lại, trong khi khoảng cách về thu nhập giữa lao động nông nghiệp và phi nông nghiệp đang nới rộng. Để có thể thay đổi được điều này, ngành nông nghiệp Việt Nam cần có một cách nhìn và cách làm mới.
Thứ trưởng Bộ KH-CN Trần Văn Tùng cho rằng, thời gian qua nông nghiệp Việt Nam đã tập trung vào tăng sản lượng và năng suất, nhưng bây giờ đã thay đổi, tập trung vào tăng chất lượng và chuỗi giá trị gia tăng. Để có thể cạnh tranh hiệu quả trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, ngành nông nghiệp đã tập trung vào việc tổ chức lại sản xuất, hình thành các chuỗi liên kết, làm cơ sở để thúc đẩy việc ứng dụng KH-CN, kỹ thuật, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả trong sản xuất ở các mặt hàng có lợi thế. Sự tham gia vào sản xuất nông nghiệp của một loạt các tập đoàn, doanh nghiệp lớn thời gian vừa qua; hay sự canh tác, nuôi trồng một số giống cây con đặc chủng để xuất khẩu đi những thị trường đặc thù là biểu hiện của sự thay đổi đó.
Theo Bộ KH-CN, thành công của những mô hình sản xuất tôm giống ứng dụng công nghệ cao của Công ty TNHH Đầu tư thủy ản Nam Miền Trung; ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất hoa, giống hoa của Công ty CP Rừng hoa Đà Lạt; mô hình liên kết chuỗi giá trị trong chăn nuôi của Công ty TNHH Hùng Nhơn, trang trại chăn nuôi bò, nuôi tôm thịt đến trồng chuối xuất khẩu Huy Long An… đều xuất phát từ tư duy mới và áp dụng kỹ thuật tiên tiến, công nghệ cao vào quá trình sản xuất, canh tác, chế biến…
Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch CLB Nông nghiệp công nghệ cao DAA (Trung ương Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam) cho rằng, cần phải có cách làm mới trong nông nghiệp theo hướng ứng dụng công nghệ cao, xây dựng chuỗi liên kết giá trị, doanh nghiệp hóa nông nghiệp, nông dân. Cách làm mới này sẽ góp phần thay đổi ngành nông nghiệp Việt Nam từ sản xuất truyền thống sang nông nghiệp công nghệ cao; từ ngành có giá trị gia tăng và tốc độ tăng trưởng thấp sang ngành có giá trị vượt trội so với các ngành công nghiệp truyền thống; hình thành một chuỗi giá trị nông nghiệp hiệu quả cạnh tranh cung cấp sản phẩm có chất lượng. Những thay đổi này sẽ mang lại cuộc sống khỏe mạnh, an toàn và sung túc hơn cho người dân Việt Nam và nâng tầm vị thế của nông nghiệp Việt Nam trên thế giới một cách bền vững.
TRẦN LƯU
