Tây Nguyên cạn kiệt rừng vì đâu?
>> Chuyển rừng giàu thành rừng nghèo
Trong những năm qua, các tỉnh Tây Nguyên đã giao hàng chục ngàn hécta rừng tự nhiên cho cả doanh nghiệp (DN) tư nhân và Nhà nước quản lý, bảo vệ. Nhưng phần lớn các DN không quản lý nổi và thậm chí còn tiếp tay cho việc chặt phá diện tích rừng mình được giao quản lý, bảo vệ.
Phá rừng tràn lan
Được giao quản lý và bảo vệ hàng chục ngàn hécta rừng tự nhiên, nhưng suốt thời gian qua, nhiều công ty lâm nghiệp Tây Nguyên đã bỏ mặc cho người dân vào xâm chiếm, tàn phá rừng.
Trên con đường đất nhầy nhụa đi vào lâm phần của Xí nghiệp Lâm nghiệp Đắk Ha (do Công ty TNHH MTV Gia Nghĩa quản lý, ở xã Đắk Ha, huyện Đắk G’long, Đắk Nông), cảnh tượng phá rừng diễn ra trước mắt chúng tôi vô cùng dữ dội, tiếng cưa máy vang lên tứ phía, nhiều cột khói bốc lên như thiêu đốt trời hè. Hàng chục hécta rừng xanh nay đã như một bãi chiến trường, nhiều cây gỗ lớn có đường kính 0,5 - 0,6m bị đốt cháy đen, nằm ngổn ngang. Rất nhiều cây lớn khác được cưa cẩn thận thành những lóng gỗ tròn, dài và thẳng tắp.
Tiếp tục hành trình, chúng tôi đến khu rừng của Xí nghiệp Lâm nghiệp Nghĩa Tín (cũng do Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Gia Nghĩa quản lý, ở xã Quảng Thành, thị xã Gia Nghĩa, Đắk Nông). Mặc dù đã được một cán bộ có trách nhiệm cảnh báo có thể gặp nguy hiểm nếu vào “điểm nóng” này nhưng tôi và một đồng nghiệp vẫn đi xe máy vào khu vực Cầu Gỗ (xã Quảng Thành), chỉ cách trụ sở Công an tỉnh Đắk Nông 6km. Dừng chân trên một quả đồi, trước mắt chúng tôi hiện ra những đám cháy theo kiểu “da beo”, đây đó vang lên tiếng nổ lách tách của cây gỗ tươi bị đốt, khói đen phủ kín một vùng trời. Càng vào sâu, rừng càng bị phá khốc liệt hơn. Dọc hai bên đường, cây rừng chỉ còn một vạt mỏng theo kiểu “ngụy trang” cho những căn nhà tạm, những khu đất trống, những đồi sắn, cà phê, tiêu… xanh tốt trải dài phía sau.
Gỗ rừng phòng hộ ở xã Ya Tăng, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum bị cưa xẻ, vận chuyển trái phép
Theo kết luận của Thanh tra tỉnh Đắk Nông, sau 10 năm (từ 2005 - 2015) được giao quản lý hơn 24.000ha rừng tự nhiên, công ty trên đã để mất hơn 8.700ha rừng. Rừng tự nhiên ở đây bị xâm chiếm và tàn phá với diện tích khá lớn, nhưng các chủ rừng (Xí nghiệp Lâm nghiệp Nghĩa Tín, Xí nghiệp Lâm nghiệp Đắk Ha, Công ty TNHH Gia Nghĩa) và cơ quan chức năng liên quan (Hạt Kiểm lâm Gia Nghĩa, Hạt Kiểm lâm Đắk G’long) không phát hiện, ngăn chặn xử lý kịp thời.
Sau nhiều ngày thực địa tại các khu rừng ở huyện Ea Súp (Đắk Lắk), chúng tôi chứng kiến những cánh rừng do các công ty lâm nghiệp nơi đây quản lý cũng bị chặt phá tràn lan. Khi chạy xe máy vào hai tiểu khu 262, 264 (ở xã Cư M’lan, huyện Ea Súp, thuộc quản lý của Công ty Lâm nghiệp Cư M’lan), chúng tôi bắt gặp rất nhiều xe máy cày độ chế, thản nhiên chở gỗ lậu theo hướng từ rừng sâu ra trung tâm xã.
Cùng với đó, xe 2 bánh gắn máy chở gỗ cũng ngang nhiên bon bon trên tuyến đường liên xã Ja Lơi. Tại tuyến đường đất đỏ liên xã Ea Rốk, Cư K’bang và Ea Lê, cả đoàn xe chở gỗ sao còn ứa nhựa (vừa được lâm tặc đốn hạ từ rừng của Công ty Lâm nghiệp Rừng Xanh - PV) chạy vào trung tâm xã Cư K’bang, trước khi “qua mặt” trạm kiểm lâm địa bàn (đóng tại xã Ea Lê) để tuồn vào các xưởng gỗ.
Nhận rừng xanh, trả… đất trống
Từ năm 2010 đến nay, tỉnh Đắk Nông đã giao 41 dự án đầu tư sản xuất nông lâm nghiệp trên địa bàn cho các DN với tổng diện tích rừng hơn 31.600ha, trong đó có hơn 14.300ha rừng tự nhiên phải quản lý, bảo vệ. Chỉ sau vài năm được bàn giao, đã có gần 4.800ha rừng tự nhiên bị tàn phá, gần 8.300ha rừng và đất rừng bị lấn chiếm, xâm canh. Tuy Đức là huyện được tỉnh giao nhiều dự án nhất (18 dự án), với diện tích rộng nhất (hơn 9.100ha) và diện tích rừng tự nhiên phải quản lý bảo vệ nhiều nhất (hơn 5.500ha). Nhưng đây cũng là địa phương để mất rừng nhiều nhất (hơn 2.200ha) và diện tích bị xâm canh lớn nhất (gần 3.000ha). Trong số này, có 3 DN để mất gần như toàn bộ rừng tự nhiên được giao là Công ty CP Kiến Trúc Mới (643,1/924,7ha), Công ty TNHH Long Sơn (501,7/507,7ha) và Doanh nghiệp tư nhân Phạm Quốc (233,6/234,3ha).
Trong số các DN để mất rừng ở Đắk Nông, “dẫn đầu” là Công ty CP Kỹ nghệ gỗ MDF Long Việt Đắk Song. Sau khi được UBND tỉnh giao quản lý, bảo vệ 993,6ha rừng tự nhiên, công ty đã để 893,5ha rừng bị chặt phá. Sau khi đã làm mất 86,3% diện tích rừng được giao, mới đây công ty đã gửi tờ trình đề nghị… trả lại rừng cho tỉnh. Không riêng gì công ty này, nhiều DN nhận rừng, đất rừng tại huyện Tuy Đức và Đắk G’long cũng đang muốn trả lại rừng khi rừng chỉ còn… đất trống.
Sau khi có chủ trương của Chính phủ về quy hoạch phát triển cao su tại Tây Nguyên vào năm 2009, các tỉnh Tây Nguyên đã cấp phép đầu tư cho 700 dự án (trồng rừng, cải tạo, trồng cao su…) trên đất lâm nghiệp với diện tích hơn 215.720ha. Trong đó, tỉnh Đắk Lắk đã cho phép 90 DN trong và ngoài tỉnh vào khảo sát, lập 104 dự án đầu tư trồng rừng, trồng cao su và một số loại cây nông lâm nghiệp khác. Nhưng từ năm 2009 đến 2015, toàn tỉnh có khoảng 10.000ha rừng bị tàn phá và lấn chiếm, trong đó có gần 3.000ha rừng thuộc sự quản lý của các dự án chuyển đổi rừng.
Tiếp tay phá rừng
Từ năm 2008 - 2014, ở Đắk Lắk có hơn 26.400ha rừng bị phá và lấn chiếm, trong đó các công ty lâm nghiệp chiếm hơn 11.100ha. Tại Đắk Nông, diện tích rừng bị mất và xâm chiếm từ năm 2004 đến nay là hơn 27.600ha. Trong đó, chỉ tính riêng Công ty Lâm nghiệp Trường Xuân (ở xã Trường Xuân, huyện Đắk Song) đã để mất hơn 4.500ha. Còn Công ty Lâm nghiệp Quảng Tín (ở xã Quảng Tín, huyện Tuy Đức, Đắk Nông) được giao quản lý 9.800ha rừng và đất rừng. Cuối năm 2011, công ty này ký hợp đồng liên doanh liên kết trồng rừng với 9 DN tư nhân và đã để mất 1.300ha. Vì thế, 8 cán bộ nguyên là giám đốc, phó giám đốc, nhân viên của công ty phải hầu tòa về tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Bên cạnh sự thiếu trách nhiệm trong quản lý của các DN, có sự tiếp tay của một số cán bộ ở các cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị quản lý rừng trong việc để mất rừng. Điều này cũng giải thích được nguyên nhân vì sao nhiều vụ phá rừng diễn ra “sát nách” chốt chặn của các đơn vị chủ rừng, các cơ quan chức năng nhưng “chẳng ai biết”?
Tại cuộc họp Ban chỉ đạo Nhà nước về “Kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng giai đoạn 2011 - 2020” được tổ chức ở tỉnh Đắk Lắk vào năm 2014, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông Nguyễn Đức Luyện đã thẳng thắn nói: “Báo cáo của tỉnh có nêu nhiều nguyên nhân dẫn đến mất rừng nhưng tôi nghĩ nguyên nhân đầu tiên chính là có liên quan đến cán bộ. Những vụ phá rừng trước đây không xử lý được bởi vì cán bộ có nhận đất nhận rừng, có buôn bán đất đai, thậm chí “bật đèn xanh” cho phá rừng để sau đó mua lại rồi bán kiếm lời. Thậm chí có vụ giao công an tỉnh vào cuộc điều tra nhưng cũng không thể làm đến cùng vì có “quân ta” trong đó’’.
CÔNG HOAN
