Một năm về trước, ngày 11-3 đã trở thành ngày kinh hoàng khi vùng Đông Bắc Nhật Bản bị tàn phá nặng nề bởi trận động đất mạnh 9 độ richter gây sóng thần cao kỷ lục và thảm họa hạt nhân tại nhà máy Fukushima số 1. 15.800 người thiệt mạng và vẫn còn hơn 30.000 người bị mất tích. Trong bầu không khí tang thương ấy, các nghệ sĩ Nhật Bản đã tạm dừng mọi hoạt động biểu diễn nghệ thuật. Mãi đến một thời gian sau, họ mới quyết định khởi động lại các dự án nghệ thuật, trong số đó có chủ đề về thảm họa kép tại Nhật Bản. Họ gọi đây là phong trào “Hậu 11-3”.
Nghệ thuật sắp đặt
Phong trào “Hậu 11-3” lấy cảm hứng từ hình ảnh sóng thần tàn phá các thị trấn và nỗi đau của các nạn nhân trước thảm kịch tồi tệ nhất đất nước Mặt trời mọc kể từ sau Thế chiến 2. Qua các tác phẩm của mình, các nghệ sỹ muốn chuyển tải thông điệp phản đối điện hạt nhân, tưởng niệm hàng ngàn người đã thiệt mạng vì thảm họa.
Bức tranh Myth of Tomorrow ở Shibuya.
Chuyến đi đến Fukushima với vai trò một tình nguyện viên dọn dẹp đống đổ nát đã mang lại cho nghệ sĩ Tsubasa Kato nguồn cảm hứng dồi dào. Với sự giúp đỡ của 300 người dân địa phương, Kato đã hoàn thành một tác phẩm nghệ thuật sắp đặt là ngọn hải đăng cao ba tầng xây bằng những vật liệu thu được từ những ngôi nhà đổ nát vì sóng thần.
Anh cho biết: “Tôi đã ở đó, với cơ hội xây dựng một cái gì đó mới mẻ cho cộng đồng. Có thể thấy rõ sự lạc quan của hàng ngàn người khi họ tụ tập để xem ngọn hải đăng được kéo lên. Người dân Nhật Bản rất đoàn kết, tương thân tương ái khi gặp thiên tai và dự án này là một cách để người xem và các nạn nhân có thể kết nối với nhau”.
Những nét vẽ
Moeko Fujii, 25 tuổi, chuyên sáng tác truyện tranh, cho rằng thảm họa khiến cô và các đồng nghiệp phải thay đổi cách họ vẫn làm. Moeko cho rằng: “Là nghệ sĩ, chúng tôi nghĩ phải thể hiện thảm họa qua những nét vẽ. Truyện tranh rất quen thuộc và được nhiều lứa tuổi đón đọc. Đó là cách tốt để giúp mọi người hiểu thêm về động đất”. Qua những nét vẽ của mình, Moeko đã sáng tạo ra những nhân vật và câu chuyện mình chứng kiến tại các vùng xảy ra thảm họa. Sau ngày 11-3, những cuốn truyện tranh đề cập đến đề tài này được độc giả đón nhận nồng nhiệt.
6 thành viên của nhóm ChimPom lại chọn cách tiếp cận khác. Họ thể hiện sự phẫn nộ của công chúng sau khi chính phủ lúng túng xử lý sự cố nhà máy điện hạt nhân. Nhóm này đã giới thiệu một video có tên là Real Times quay cảnh họ đã đến khu vực cấm quanh nhà máy điện hạt nhân Fukushima số 1 và cắm một lá cờ trắng trên những khu vực bị tàn phá của nhà máy. Họ vẽ lên lá cờ hình ảnh Mặt trời đỏ và đưa ra những cảnh báo với chất phóng xạ.
Ở một dự án khác, họ gắn bức tranh Myth of Tomorrow của họa sĩ Taro Okamoto mô tả hậu quả của bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki trên một góc tường ở quận Shibuya. ChimPom đã thêm vào đó hình ảnh khói bốc lên từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima số 1. Dù tấm panô này sau đó bị dỡ đi, Ryuta Ushiro, trưởng nhóm khẳng định nó đã góp phần “đổi mới lịch sử” của Nhật Bản, góp phần giúp người dân nhận thức hơn về những hậu quả khủng khiếp của thảm họa hạt nhân.
PHƯƠNG NAM
