Điểm nổi bật trên thị trường tài chính tiền tệ thế giới thời gian qua là việc USD giảm giá mạnh, vàng tăng giá kỷ lục. Không nằm ngoài xu hướng chung đó, giá USD trong nước cũng giảm khá nhanh từ mức 16.310 đến nay chỉ còn 16.065 và dự kiến sắp tới sẽ giao dịch trong khoảng15.985-16.000 đồng/USD. Không ít doanh nghiệp (DN) và ngân hàng (NH)ï kinh doanh vàng trên tài khoản đã rơi vào tình cảnh thua lỗ.
Kinh doanh arbitrage vẫn lỗ, nếu…
Ảnh minh họa
Nghiệp vụ kinh doanh vàng trên tài khoản là kênh bảo hiểm rủi ro cho NH trong việc cân đối nhu cầu mua bán vàng trong nước nhằm bảo hiểm rủi ro biến động giá. Trong đó phương thức kinh doanh arbitrage là việc kinh doanh tận dụng sự chênh lệch giá giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới, mà điển hình là mua vàng trong nước bán vàng trên tài khoản khi giá trong nước thấp hơn giá thế giới, hoặc bán vàng trong nước mua vàng trên tài khoản khi giá vàng trong nước cao hơn giá vàng thế giới. Nhiều DN ngộ nhận rằng việc mua bán vàng như trên là không có rủi ro, tuy nhiên thực chất kinh doanh arbitrage vẫn hàm chứa rủi ro vì nó vẫn là một hình thức đầu cơ, nhưng là đầu cơ vào độ lệch giá giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới.
Đầu tháng 9 năm nay, khi giá vàng trong nước bắt đầu thấp hơn giá vàng thế giới từ 100.000-200.000 đồng/lượng, nhiều DN đã thực hiện mua vàng trong nước, bán vàng trên tài khoản. Ông N. - giám đốc một DN kinh doanh vàng tại TPHCM - cho biết thông thường mua vàng trong nước, bán vàng trên tài khoản khi giá trong nước thấp hơn giá thế giới khoảng 100.000 đồng/lượng thì sẽ có lời, khoảng cách 200.000 đồng/lượng là an toàn. Nếu khoảng cách này giãn ra (chẳng hạn 400.000 đồng/lượng) thì sẽ lỗ. Tuy nhiên thời gian cuối tháng 9 vừa qua, khoảng cách giá đã giảm thấp hơn, nhưng ông vẫn lỗ nặng.
Lấy một ví dụ bằng số, chúng ta sẽ thấy rõ nguyên nhân tại sao ông N. bị lỗ: đầu tháng 9, ông N. mua 53.333 lượng vàng trong nước với giá 13,21 triệu đồng/lượng, bán vàng tương ứng 2.000 kg trên tài khoản với giá 682 USD/ounce, tương đương 13,41 triệu đồng/lượng với giá USD/VND thời điểm đó là 16.310. Đến cuối tháng 9, giá vàng thế giới là 728 USD/oz tương đương 14,1 triệu đồng/lượng với giá USD/VND là 16.065 và giá vàng trong nước là 14 triệu đồng/lượng. Như vậy khoảng cách giá đã giảm lại chỉ còn 100.000 đồng/lượng. nhưng nếu cân đối lại hai trạng thái đã mở trong nước và trên tài khoản thì ông N. lãi vàng trong nước 42 tỷ đồng nhưng lỗ vàng tài khoản 2.957.600 USD tương đương hơn 47 tỷ đồng, chưa kể đến các chi phí khác.
Nhận diện rủi ro
Kinh doanh arbitrage như trên chịu các rủi ro chính là rủi ro tỷ giá, rủi ro lãi suất, rủi ro thanh khoản, trong đó rủi ro tỷ giá bao gồm rủi ro tỷ giá vàng và rủi ro tỷ giá USD/VND. Rủi ro khi khoảng cách giãn ra 400.000 đồng/lượng như trên đã nói là rủi ro tỷ giá vàng, còn rủi ro mà ông N. đã chịu ở trên chính là rủi ro về tỷ giá USD/VND, mặc dù chênh lệch giá đã đạt yêu cầu. Thậm chí, ở nhiều thời điểm khác ông N. còn chịu rủi ro về giá vàng và rủi ro về tỷ giá USD/VND do giá vàng trong nước thường xuyên thấp hơn giá vàng thế giới.
Ở đây cần phải hiểu việc mua, bán vàng trong nước là gián tiếp mua, bán một lượng USD thực. Trong khi bán, mua vàng trên tài khoản lại phát sinh một lượng USD không thực do hiệu ứng đòn bẩy tài chính. Do đó mua vàng trong nước chịu rủi ro giá USD/VND giảm và bán vàng trong nước lại chịu rủi ro giá USD/VND tăng. Thường các DN hay bỏ quên rủi ro tỷ giá USD/VND.
Hiện nay, rủi ro thanh khoản đã được Nhà nước khống chế bằng mức tối đa 30% vàng huy động được phép chuyển đổi thành tiền và trạng thái ròng không quá 20% vốn điều lệ, tuy nhiên các DN cũng không nên chủ quan, vì còn tùy theo tình hình cụ thể của đơn vị mình. Còn về rủi ro lãi suất, cần chú ý rằng nếu mua trong nước bán vàng tài khoản thì phải chịu lãi suất tiền đồng cao hơn nhiều so với lãi suất USD nhận được trên tài khoản ở nước ngoài và rủi ro khi lãi suất USD giảm, lãi suất VND tăng; nếu bán trong nước mua trên tài khoản sẽ tận dụng được nguồn tiền đồng chuyển hóa từ vàng, nhưng cũng chịu rủi ro lãi suất khi lãi suất USD tăng và lãi suất VND giảm. Có trường hợp DN mua vàng trong nước trả lãi suất VNĐ từ 6,4-8%/năm và bán vàng trên tài khoản được hưởng lãi suất là 4,25% (5,25%/năm-0,8%/năm) nhưng khi Cục Dự trữ liên bang Hoa Kỳ (FED) giảm lãi suất USD 0,5%/năm, DN chỉ kinh doanh vàng trên tài khoản chỉ được hưởng lãi suất 3,95% (4,75%/năm-0,8%/năm). Lãi suất USD giảm làm tiền đồng tăng dẫn đến DN lỗ về chi phí vì về lâu dài DN phải đóng trạng thái chứ không thể mở mãi.
Kinh doanh vàng trên tài khoản là một nghiệp vụ mới, mở ra kênh bảo hiểm rủi ro cho DN và NH trong việc cân đối nhu cầu mua bán vàng. Tuy nhiên thực tế do hạn chế về nhân sự cũng như do nhu cầu kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá, nhiều DN đã bỏ qua những quy tắc cơ bản, dẫn đến gặp rủi ro lớn từ nghiệp vụ này.
Trần Hải Anh
