Mỗi năm, các quận, huyện trên địa bàn TPHCM được khuyến khích sử dụng ngân sách địa phương dao động ở mức 100 - 120 triệu đồng phục vụ công tác quản lý và phát triển khoa học - công nghệ (KH-CN). Nhưng thống kê của Sở KH-CN TPHCM công bố tại hội nghị giao ban công tác KH-CN cấp quận, huyện năm 2015 cho thấy, chỉ có 2/24 quận, huyện có mức phân bổ kinh phí đạt từ 100 triệu đồng trở lên. Trong khi số còn lại, mà đơn cử huyện Củ Chi, chỉ đạt mức 2 triệu đồng trong cả một năm qua. Điều này phần nào cho thấy mức độ quan tâm cho KH-CN ở cấp cơ sở đang có vấn đề.
Lâu nay, việc triển khai các hoạt động về KH-CN tại cấp cơ sở gặp rất nhiều khó khăn. Nguyên nhân cũng không xa lạ gì, chủ yếu vẫn xuất phát từ yếu tố con người. Thông tư liên tịch số 29/2014 giữa Bộ KH-CN và Bộ Nội vụ quy định phòng kinh tế là cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện có chức năng tham mưu, giúp UBND cấp huyện quản lý nhà nước về KH-CN trên địa bàn theo quy định của pháp luật. Mỗi phòng kinh tế quận - huyện được biên chế một cán bộ chuyên trách về KH-CN, phối hợp với sở KH-CN thực hiện các công tác chuyên môn.
Nhưng theo lời của đại diện Sở KH-CN TPHCM, một cán bộ KH-CN cấp cơ sở phải đồng thời thực hiện một “cơ số” việc: tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong lĩnh vực KH-CN; quản lý, triển khai thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước cấp cơ sở; tổ chức ứng dụng tiến bộ KH-CN; phát triển phong trào lao động sáng tạo; tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật về tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng sản phẩm; kiểm tra đo lường chất lượng sản phẩm và hàng hóa trên địa bàn... Thế nhưng, nhiều quận - huyện chỉ có cán bộ kiêm nhiệm với chuyên môn kiến thức chưa sâu, chưa nắm chắc về kinh nghiệm, kỹ năng quản lý KH-CN để vận dụng một cách đồng bộ, có hiệu quả.
Chưa hết, từ năm 2015, TPHCM cấp kinh phí thực hiện nhiệm vụ KH-CN cấp cơ sở thông qua ngân sách quận - huyện. Số tiền đã được giải ngân tại 24 quận - huyện dành cho KH-CN đến thời điểm này ở mức hơn 1,2 tỷ đồng. Tính trung bình, mỗi quận - huyện chỉ có khoảng 50 triệu đồng mỗi năm. Một cán bộ KH-CN quận - huyện than thở rằng kinh phí chỉ đủ để photo tờ rơi, in băng rôn chứ không đủ để phát triển các đề tài nghiên cứu cấp cơ sở hay hỗ trợ các doanh nghiệp, đơn vị trên địa bàn. Tuy nhiên, Sở Tài chính TPHCM cho rằng mức dao động 100 triệu đồng/quận - huyện/năm là khoản kinh phí cho hoạt động quản lý KH-CN, trong khi kinh phí hỗ trợ các đề tài nghiên cứu hay hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ trên địa bàn vẫn có thể sử dụng vào kinh phí sự nghiệp KH-CN…
Điều đó cho thấy, những khó khăn về con người hay kinh phí dành cho KH-CN cấp cơ sở lại xuất phát từ nội tại của địa phương đó. Các chính sách hỗ trợ để phát triển KH-CN tại địa phương vốn không phải là thiếu, nhưng vận dụng như thế nào lại do lãnh đạo, nhân viên của mỗi quận - huyện. Nếu quận - huyện có kế hoạch hoạt động rõ ràng, đề xuất kinh phí hợp lý thì vẫn có đủ kinh phí để hoạt động. Và lãnh đạo quận - huyện nào quan tâm đến KH-CN tất yếu sẽ không để hoạt động KH-CN của địa phương thiếu đi kinh phí hay nguồn nhân lực tổ chức.
Mới đây, UBND TPHCM đã ban hành “Kế hoạch hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ở cơ sở giai đoạn 2016 - 2020 trên địa bàn TPHCM”. Nhiều mục tiêu quan trọng được đưa ra như: 100% cán bộ phụ trách KH-CN tại quận, huyện được bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng quản lý nhà nước về KH-CN; hàng năm mỗi quận, huyện có ít nhất 3, sở ngành có 2 mô hình, công trình ứng dụng KH-CN hiệu quả; 100% làng nghề được hỗ trợ ứng dụng KH-CN để nâng cao hiệu quả hoạt động; 100% các cơ quan, đơn vị nhà nước cấp cơ sở có tổ chức phong trào lao động sáng tạo, phát huy sáng kiến, cải tiến nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị…
Nhưng để đạt được các mục tiêu đó, các phòng kinh tế quận - huyện phải tham mưu cho UBND quận - huyện để đưa KH-CN trở thành một nhiệm vụ cơ bản hàng năm. Từ đó, xây dựng kế hoạch hoạt động cụ thể, chi tiết xem năm nay sẽ làm gì, có mấy sản phẩm, thực hiện thế nào. Lãnh đạo quan tâm, tất yếu KH-CN cấp cơ sở sẽ phát triển mạnh. Cơ sở mạnh, KH-CN TPHCM mới có điều kiện bứt phá hơn nữa.
NGUYỄN TƯỜNG
