Vào đầu những năm 1990, “canh gác” mảng điện ảnh trên các tờ báo thường là một cây bút có nghề, tương đối am tường điện ảnh, được giới điện ảnh tín nhiệm. Trong cuộc co kéo độc giả cho báo mình, sắm vai trò chủ lực không chỉ là các trang xã hội, kinh tế, thời sự quốc tế, phóng sự nhiều kỳ, thể dục thể thao… mà có cả phần của sân khấu, điện ảnh.
Nguyên tắc hành xử của những ngòi viết giới thiệu, phê bình phim là phải thật khách quan, công tâm trong xem xét, bình cái được và chưa được của từng bộ phim; tránh nể nang, thiên vị. Những năm 1990 cũng là thời kỳ phim tư nhân bỏ vốn (thường bị gọi với cái tên là phim mì ăn liền) trăm hoa đua nở. Anh chị em phóng viên có ý thức sâu sắc rằng đấy là bước khởi đầu của yêu cầu xã hội hóa trong việc sản xuất phim ảnh nên khá nương nhẹ với các sản phẩm mới ra lò của các nhà sản xuất. Anh chị em cũng hiểu, bà con bận rộn kiếm sống, rất ít có thời gian dành cho nhu cầu giải trí. Từ xuất phát này, anh chị em gắng gỏi để mỗi người viết trở thành một “bộ lọc”, mỗi bài viết phải chỉ ra cho “chuẩn” phim nào nên xem, phim nào nên lờ đi. Đó là những năm tháng nhà báo viết phê bình giới thiệu phim cũng đã góp phần - gọi như chữ nghĩa bây giờ là P.R một cách tích cực, không hề vụ lợi cho các bộ phim nhựa.
Cảnh trong phim Những người viết huyền thoại.
Việc phê bình giới thiệu phim trên mặt báo, khoảng hơn mười năm trở lại đây đã khác xưa nhiều lắm. Mỗi tuần, mỗi tháng có đến cả chục đầu phim mới xuất hiện trên kênh này, đài nọ. Người mê phim rất mong có một nhà báo nào đó chỉ cho họ biết phim này nên theo dõi, phim kia đừng bám màn ảnh cho phí thời gian, nhưng họ khó mà kiếm ra một người mách đường chỉ lối. Trước một bộ phim mới sẽ chiếu trên truyền hình, hầu như các báo đều nhất loạt khen ngợi. Vậy nhưng khi động chạm tới thực trạng chung của phim truyện truyền hình thì các nhà báo lại đồng lòng vạch ra cả chục căn bệnh: sao chép phim nước ngoài, cốt chuyện vô lý, diễn viên đóng phim như đóng kịch.
Ngay khi khen, người viết cũng bộc lộ sự non yếu về học vấn điện ảnh hoặc thái độ tắc trách, lớt phớt, qua loa… Ví như phần trên của bài, người viết chê cốt chuyện phim đẻ ra bởi một trí tưởng tượng nghèo nàn, èo uột; câu chuyện gượng gạo, không hợp lý; nhân vật như những manơcanh… Ngay đoạn dưới người viết bỗng hạ bút khen nữ diễn viên B, nam diễn viên A vào vai xuất sắc, diễn mà như sống trước ống kính… Thử hỏi, từ kịch bản văn học, cốt kịch đã giả tạo, chắp vá, nhân vật như tượng đá, người gỗ, thử hỏi làm sao diễn viên có thể vào vai tuyệt vời, diễn mà như không diễn được?
Phim truyện dành cho màn ảnh lớn - kể cả phim của Nhà nước, phim tư nhân, phim của Việt kiều mỗi năm tất tật chỉ có trên dưới 10 bộ phim mới. Số lượng quá ít nên được chăm nom kỹ càng hơn. Có họp báo, giới thiệu đạo diễn, biên kịch, quay phim, diễn viên cho vai chính vai phụ; đặc biệt là các diễn viên ngôi sao. Với loại phim này, công việc giới thiệu phê bình phim biến tướng thành những căn bệnh khác. Ví như phim của các đạo diễn đang giành kỷ lục về doanh thu thì người viết chỉ được quyền khen; chê liền “lạc bầy” ngay, dù bộ phim đó chỉ thuần túy kích thích trí tò mò nhằm lôi kéo giới trẻ tới rạp. Ví như căn bệnh định kiến cố ý với những bộ phim làm bằng tiền đầu tư của nhà nước đề cập tới đề tài lịch sử, truyền thống hay chiến tranh. Có một số người lại chỉ lấy một thước đo duy nhất là doanh thu cao. Họ thường nói về các loại phim kể trên bằng một cáo buộc chung: “Tiêu tốn tiền của Nhà nước, làm ra chỉ để cất vào kho”. Nhưng có một thực tế không thể chối bỏ: Từ ngày chúng ta bước vào nền kinh tế thị trường, sản phẩm phim ảnh đã muôn màu muôn vẻ nhưng bạn bè và đồng nghiệp nước ngoài khi nhắc tới nền điện Việt Nam hiện đại, họ vẫn chỉ kể tên Thương nhớ đồng quê, Đời cát, Rừng lạnh, Ngã ba Đồng Lộc… đều là những phim được Nhà nước tài trợ và do các nghệ sĩ điện ảnh nổi tiếng thực hiện.
Mong các nhà báo viết phê bình giới thiệu phim, bằng bài viết của mình, hãy bênh vực những nghệ sĩ làm phim có tâm huyết, tay nghề; vạch ra lằn ranh rõ rệt giữa những bộ phim sạch sẽ, nghiêm túc, đề cao yếu tố nhân sinh nghệ thuật và những bộ phim thuần túy chạy theo đồng lời lãi, xem thường những chuẩn mực thẩm mỹ.
Các nhà sản xuất phim truyện truyền hình lâu nay đã bỏ thói quen họp báo giới thiệu bộ phim họ mới làm ra. Một nhà sản xuất bộc bạch: “Tốn thời gian, tốn tiền bạc làm gì? Các phóng viên cũng chả ngó ngàng tới phim của mình đâu. Tốt nhất là đưa cho họ một bản tóm tắt cốt chuyện phim, một dĩa CD in khoảng một chục tấm ảnh. Thế là đủ để họ xào xáo thành bài. Cái quan trọng là phong bì cho nằng nặng”. Bản thân phim truyện truyền hình xứ mình hiện nay đã thành chuyện ầu ơ ví dầu. Đến cung cách giới thiệu phim cũng lơ mơ như vậy thử hỏi người xem còn dám tin vào lời khen chê phim trên báo nữa không? |
TÔ HOÀNG
