Hôm nay, 15-10, cuộc đàm phán về chương trình hạt nhân Iran với nhóm P5+1 (5 nước ủy viên thường trực HĐBA LHQ và Đức) diễn ra tại Geneva, Thụy Sĩ. Sự kiện kéo dài trong 2 ngày này được dư luận quan tâm trong bối cảnh tân Tổng thống Iran được đánh giá là khá ôn hòa, hứa hẹn sẽ tạo ra những bước đột phá về chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Tehran.
Quyền được làm giàu uranium
Theo kế hoạch, Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araqchi sẽ dẫn đầu phái đoàn Iran trong các cuộc thương lượng, trong khi Ngoại trưởng Javad Zarif sẽ tham dự phiên khai mạc. Trong một buổi trả lời phỏng vấn, ông Araqchi nhấn mạnh nội dung các cuộc đàm phán sẽ không đề cập tới việc Iran từ bỏ kho uranium đã làm giàu, vốn sẽ được sử dụng cho các mục đích dân sự hoặc quân sự. Iran tuyên bố họ cần uranium đã được làm giàu ở cấp 20% để phục vụ lò phản ứng nghiên cứu y tế. Việc làm giàu uranium tới cấp 20% đã trở thành nguyên nhân khiến phương Tây và Israel rất quan ngại, cho rằng nhà nước Hồi giáo có thể bí mật tiến hành chương trình làm giàu urani ở cấp độ cao hơn, tới mức đủ để chế tạo vũ khí hạt nhân.
Bên trong nhà máy hạt nhân Bushehr, Iran.
Một nguồn tin thân cận được các nhà đàm phán Iran tiết lộ với hãng thông tấn chính thức Iran IRNA rằng Tehran sẽ đề xuất với các cường quốc “một lộ trình rõ ràng” cho tiến trình đàm phán và bao gồm cả khung thời gian cũng như cơ cấu với “các bước tiến đầu tiên và cuối cùng cụ thể”. Theo IRNA, việc thừa nhận quyền làm giàu uranium của Iran là giai đoạn cuối cùng của các cuộc đàm phán chứ không phải là điều kiện tiên quyết như những gì diễn ra trong các vòng đàm phán trước đây.
Iran hiện sở hữu 6.774kg uranium đã làm giàu ở cấp độ thấp, và khoảng 186kg nguyên liệu đã làm giàu ở cấp 20% cũng như 187kg urani đã được chuyển hóa thành dạng bột oxide để sản xuất các thanh nhiên liệu.
Khó nhượng bộ
Nói về quan điểm của Mỹ trong cuộc đàm phán lần này, với bài phát biểu trước Ủy ban các vấn đề chung Mỹ-Israel, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cho hay, Mỹ đang thận trọng và quan sát kỹ tiến trình này. Washington nhấn mạnh về việc Tehran cần tuân thủ chặt chẽ các trách nhiệm quốc tế đối với chương trình hạt nhân. Mỹ thà chấp nhận không đạt được thỏa thuận nào còn hơn là theo đuổi một thỏa thuận tồi.
Ngay trước thềm cuộc đàm phán quan trọng ở Geneva, Iran đã quyết định vạch ra giới hạn “đỏ” rằng họ sẽ không chấp nhận vận chuyển lượng uranium được làm giàu ở cấp độ cao ra khỏi lãnh thổ để đổi lấy một thỏa thuận với Mỹ và phương Tây. Động thái mới nhất của Tehran cho thấy nhiều thách thức vẫn đang ở phía trước, đe dọa phá hỏng mọi nỗ lực thúc đẩy tiến trình đàm phán giải quyết vấn đề hạt nhân. Tehran coi yêu cầu phải vận chuyển uranium đã được làm giàu ở cấp độ cao ra khỏi lãnh thổ là giới hạn “đỏ” mà nước này không thể vượt qua. Khác với những động thái khá ôn hòa gần đây, Iran đã thể hiện quan điểm cứng rắn hơn ngay đêm trước khi diễn ra các cuộc đàm phán, dự kiến bắt đầu vào tuần này. Dường như Iran đang muốn phát đi một thông điệp rằng họ sẽ không nhượng bộ hay thỏa hiệp bằng bất cứ giá nào để đổi lấy việc phương Tây nới lỏng cấm vận.
Không ít nhà quan sát cho rằng các vòng đàm phán sẽ không dễ dàng bởi cả 2 phía còn phải chịu nhiều áp lực từ các nhân tố không trực tiếp tham gia đàm phán, cụ thể như Israel và những nhân vật cứng rắn trong chính quyền Iran. Hãng AFP dẫn lời các chuyên gia nhận định các cuộc đàm phán giữa Iran với nhóm P5+1 sẽ là phép thử quan trọng nhất đối với tân Tổng thống Iran Hassan Rowhani. Sau những bước đi chóng vánh nhằm tái khởi động đàm phán về chương trình hạt nhân của Iran, giới chức phương Tây giờ đây đều chờ đợi xem ông Rowhani có thể nhượng bộ đến mức nào.
ĐỖ CAO (tổng hợp)
