Những năm gần đây, sân khấu TPHCM ngày càng năng động – sáng đèn thường xuyên hơn, có nhiều điểm diễn hơn cho công chúng lựa chọn theo “gu” giải trí của mình. Đó cũng là cơ hội tốt cho nhiều đạo diễn trẻ được làm nghề. Tuy nhiên…
Sân khấu kịch - nhiều mà ít!
Cảnh trong vở kịch “Hạnh phúc trên đồi hoa máu” của đạo diễn trẻ Vũ Minh. Ảnh: ĐỖ HẠNH
Thực tế hiện nay, nếu dựa vào con số mỗi năm, Trường Cao đẳng Sân khấu – Điện ảnh TPHCM cung cấp cho sân khấu thành phố từ 10 đến 15 đạo diễn trẻ (chưa kể một số đạo diễn “tay ngang”) thì quả là không ít chút nào. Nhưng số lượng ấy dường như không đồng nhất với chất lượng.
Bởi trong số đạo diễn trẻ ấy, chẳng mấy người tạo được tên tuổi của mình và số đông còn lại thì… mất hút theo thời gian! Nhìn vào các sân khấu kịch hiện nay, ngoài những đạo diễn “kỳ cựu”, tìm mãi cũng chỉ toàn tên tuổi của một số đạo diễn trẻ quen thuộc như Vũ Minh, Hoàng Duẩn, Đức Thịnh, Thái Hòa, Tuấn Khôi…
Bởi hầu hết các đạo diễn này đều được sàng lọc qua nhiều vở diễn như: Vũ Minh với Trái tim nhảy múa, Hạnh phúc trên đồi hoa máu; các chương trình kịch thiếu nhi: Natra đại náo thủy cung, Sơn Tinh – Thủy Tinh, Hoàng tử Ai Cập…; Đức Thịnh với Người đàn ông của trời, Giấc mơ điện ảnh, Chuyện tình mùa thu, Cánh đồng gió… và gần đây nhất là Nhân danh công lý; Hoàng Duẩn trong các hài kịch: Lương duyên mùa xuân, Đám cưới thời @... và các chương trình thiếu nhi: Chú gấu Bim Bim, Tít tắk – tít tắk…; Thái Hòa với Sự lừa dối đáng yêu, Người vợ ma; Tuấn Khôi có Người đàn bà không ngủ, Cưới vợ cho ai?...
Khi chỉ quanh đi quẩn lại với vài tên tuổi đạo diễn trẻ ấy, theo lý giải của một số “bầu” sân khấu, vì: Các gương mặt này đã được “kiểm tra chất lượng” qua nhiều vở diễn, chương trình, đạt doanh thu. Chính vì lẽ đó mà nhiều đơn vị nghệ thuật chưa mạnh dạn mạo hiểm giao vở diễn cho một số đạo diễn trẻ mới chưa có tên tuổi là vậy!
Cải lương - ít lại càng ít
Ở lĩnh vực cải lương, mặc dù từ nhiều năm nay, thành phố rất quan tâm và có hẳn chủ trương nâng cấp cải lương, thế nhưng, điều mà ai cũng thấy và dư luận lên tiếng báo động nhiều lần là vấn đề thiếu đạo diễn trẻ và chưa quan tâm đúng mức lớp trẻ. Nếu nhìn vào thực tế của sân khấu cải lương hiện nay, chúng ta chỉ thấy toàn các đạo diễn xuất thân từ kịch nói sang dàn dựng cải lương hoặc các nghệ sĩ cải lương dàn dựng vở diễn dựa trên kinh nghiệm nhiều năm làm diễn viên, chứ chưa có nhiều gương mặt nghệ sĩ cải lương được học qua trường lớp đào tạo đạo diễn.
Ông Phan Quốc Hùng, Giám đốc Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang, nhìn nhận: “Nhiều năm qua, chúng ta đã lãng quên việc đào tạo đội ngũ đạo diễn trẻ cho sân khấu cải lương. Trong khi đó, sân khấu cải lương rất cần những gương mặt trẻ mang đến một sinh khí mới cho vở diễn. Hiện nay, nhà hát đang có hai đạo diễn trẻ được học hành khá bài bản, tôi hy vọng sắp tới những người này sẽ có những vở diễn mới với cách nhìn mới của một người trẻ.
Đó là Quốc Kiệt và Nguyên Đạt”. Vậy là sau bao nhiêu năm, sân khấu cải lương cũng có được hai đạo diễn trẻ được đào tạo chính quy! Với một truyền thống cải lương Sài Gòn, từng có hàng trăm vở diễn đi vào lòng công chúng mà chỉ mới đào tạo được hai đạo diễn trẻ là còn quá ít ỏi. Chưa kể, việc tạo cơ hội cho các đạo diễn trẻ này thể hiện mình cũng chưa thật nhiều. Dẫu biết rằng tài năng của những đạo diễn, nghệ sĩ từng dàn dựng cho sân khấu cải lương trước nay không ai có thể phủ nhận. Nhưng nếu sân khấu cải lương không đầu tư, đào tạo lực lượng kế thừa thì mai này cải lương sẽ ra sao?
Cơ hội nào tỏa sáng?
Đạo diễn Đức Thịnh (phải) và diễn viên Thanh Thúy trong vở kịch “Cánh đồng gió” do Đức Thịnh dàn dựng. Ảnh: ĐỖ HẠNH
Đó là điều mà bất cứ đạo diễn trẻ nào cũng quan tâm. Nhưng trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay, cơ hội dành cho các đạo diễn trẻ “nhiều vẫn nhiều, mà ít vẫn ít”. Theo “ông bầu” Huỳnh Anh Tuấn – Giám đốc Sân khấu Kịch IDECAF: “Trong tình hình sân khấu hiện nay, đúng là cơ hội dành cho đạo diễn trẻ không nhiều, bởi khi đầu tư vở diễn, chúng tôi phải chú ý tới hiệu quả của doanh thu để thu hồi vốn, tái đầu tư vở diễn mới. Vì vậy, chúng tôi phải “chọn mặt mới dám gởi vàng”. Tôi nghĩ, để các đạo diễn trẻ có cơ hội “tiếp thị mình” với các sân khấu thì cách tốt nhất là nơi đào tạo đạo diễn phải có sân khấu cho họ làm nghề trước. Chứ lâu nay, mình cứ đào tạo rồi để các em “tự bơi” nên khó được chấp nhận…”.
Còn nghệ sĩ Khánh Hoàng, Giám đốc Nhà hát Kịch TPHCM cho rằng: “Bây giờ cơ hội dành cho các đạo diễn trẻ rất nhiều, bởi sân khấu có nhiều điểm diễn, chưa kể kịch truyền hình… Thời gian qua, nhà hát chúng tôi cũng dành nhiều cơ hội, mời gọi một số đạo diễn trẻ dàn dựng. Nhưng khách quan mà nói thì có nhiều đạo diễn trẻ chưa thể hiện được mình”.
Đạo diễn trẻ Vũ Minh cũng đồng tình: “Cơ hội cho đạo diễn trẻ là có, nhưng bây giờ dường như có những người học nghề đạo diễn sân khấu cho “vui” là chính. Bởi có một số người tốt nghiệp khóa đạo diễn hẳn hoi nhưng chẳng thể dàn dựng được, bởi họ thiếu sự trang bị vốn sống, thiếu đọc sách báo trang bị kiến thức và… thiếu sự đồng hành cùng các sàn diễn!”.
Bên cạnh đó, có một thực tế không chỉ đạo diễn trẻ mất cơ hội tỏa sáng mà cả đạo diễn kỳ cựu cũng luôn gặp phải. Đó là thực trạng sân khấu ở TPHCM đang thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại có thể đáp ứng nhu cầu sáng tạo của đạo diễn. Kế đến là việc gần đây, sân khấu đang thiếu trầm trọng những kịch bản có nhiều ý tưởng mới lạ, hay!
Nói như đạo diễn NSƯT Trần Minh Ngọc – Phó Chủ tịch Hội Sân khấu TPHCM, với điều kiện sân khấu như vậy, thật khó lòng tìm thấy những sáng tạo mới lạ trong các tác phẩm sân khấu!
Còn đạo diễn trẻ Đức Thịnh nhìn nhận: “Hiện nay, tôi đang có cảm giác chúng ta đang làm nghề để đạt lợi nhuận là chủ yếu, chứ chưa dám “chơi nghề”, chưa có những đầu tư cho các đạo diễn thỏa sức sáng tạo. Chính vì thế, đạo diễn trẻ càng khó có cơ hội tỏa sáng”!
Vân An
