Rau muống là loại thực phẩm được sử dụng phổ biến của hầu hết các gia đình ở TPHCM nói riêng và cả nước nói chung. Nhưng thời gian qua, loại thực phẩm quen thuộc hàng ngày này bị tai tiếng vì có nhiều dư luận xấu về cách trồng cũng như tình trạng lạm dụng chất kích thích sinh trưởng.
Trồng rau muống nước theo chuẩn VietGAP ở xã Trung An, huyện Củ Chi của Hợp tác xã Thỏ Việt. Ảnh: ĐĂNG THƯ
Con sâu làm rầu nồi canh
Theo số liệu từ Chi cục Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TPHCM), diện tích canh tác rau muống nước của TP hơn 1.000ha, nhưng diện tích gieo trồng hàng năm trên 6.350ha, sản lượng năm 2015 gần 129.300 tấn. Riêng vụ đông xuân 2016, diện tích gieo trồng là 2.886ha với 59.126 tấn. Có 1.100 hộ sản xuất, tập trung tại 23 xã, phường các huyện Củ Chi, Hóc Môn, quận 12, 9, Thủ Đức, Gò Vấp. Trong đó, diện tích nhiều nhất là huyện Củ Chi (hơn 450 hộ), Hóc Môn (207 hộ) và quận 12 (212 hộ). Chi cục Bảo vệ thực vật và Trung tâm Khuyến nông TP đã tổ chức 34 lớp tập huấn kỹ thuật sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng nồng độ - liều lượng, đúng cách, đúng lúc), kết hợp vận động nông dân trồng rau muống nước ký cam kết về thực hiện đúng các quy định về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Có 988 hộ trồng rau muống nước (tỷ lệ 91,1%) đã ký, được Sở NN-PTNT cấp giấy chứng nhận chuyên môn sản xuất rau an toàn trong lĩnh vực trồng rau muống nước. Trung tâm Khuyến nông TP xây dựng 3 mô hình trồng rau muống nước theo VietGAP (15ha) tại huyện Củ Chi, quận 12. Chi cục Bảo vệ thực vật lấy mẫu đất, mẫu nước kiểm tra điều kiện sản xuất rau tại những vùng rau muống nước này, kiểm tra chỉ tiêu kim loại nặng, vi sinh nhưng chưa phát hiện mẫu đất, nước, rau có hàm lượng kim loại nặng vượt quá ngưỡng cho phép.
Có thể nói, cách làm của ngành nông nghiệp TP không chỉ với rau muống nước mà với cả các loại rau quả ngắn ngày khác đều theo qui trình này, với mục tiêu là từng bước thực hiện việc sản xuất rau quả đưa ra thị trường đều phải an toàn vệ sinh thực phẩm. Nhưng giữa mong muốn và thực tế vẫn có khoảng cách khi nhiều hộ - nhất là từ các tỉnh khác, chủ yếu phía Bắc - đến vùng ven và ngoại thành TP thuê đất để trồng rau muống nước hay chăn nuôi. Không phải hộ nhập cư nào cũng tuân thủ các quy định của TP, vì áp lực tiền thuê đất và chi phí hàng ngày nên tìm mọi cách “xé rào”, lén lút sử dụng nhiều loại thuốc ngoài danh mục để làm sao có lợi nhuận nhiều nhất, chi phí thấp nhất. Đây là điều khó khăn để có thể phát hiện những trường hợp cố tình vi phạm. Vì vậy, phải mất nhiều ngày theo dõi, Phòng Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường Công an TPHCM cùng Trạm Bảo vệ thực vật Củ Chi đã phát hiện nông dân nhập cư ở xã Bình Mỹ sử dụng nhớt thải để tưới rau muống vào đầu tháng 1-2016. Tại đây còn phát hiện vỏ bình thuốc diệt cỏ, sâu, rầy… là thuốc sử dụng cho cây lúa, nếu dùng cho rau muống, khi thu hoạch vẫn còn tồn dư thuốc. Từ vụ này, Chi cục Bảo vệ thực vật đang gửi mẫu kiểm tra dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (174 hoạt chất) và 8 chỉ tiêu kim loại nặng (Sb, As, Cd, Pb, Hg, Sn, Cu, Zn) đối với 20 mẫu rau muống nước, được lấy mẫu tại xã Bình Mỹ (13 mẫu) và phường Thạnh Xuân thuộc quận 12 (7 mẫu).
Cần đơn vị dẫn dắt
Tuần qua, tại buổi kết nối việc tiêu thụ rau muống nước an toàn đạt chuẩn VietGAP với các chợ đầu mối, phòng giáo dục, bếp ăn tập thể các trường học, ông Huỳnh Hữu Hạnh, Giám đốc Trung tâm Tư vấn và hỗ trợ nông nghiệp (Sở NN-PTNT TPHCM), cho biết ngành nông nghiệp TP tổ chức lại việc sản xuất rau muống nước đạt chuẩn VietGAP, trước mắt tại 2 xã Bình Mỹ (huyện Củ Chi) và Nhị Bình (Hóc Môn) với dự kiến ban đầu từ 200 - 300ha. Các bộ phận liên quan có nhiệm vụ tổ chức và giám sát việc trồng theo chuẩn VietGAP, trong đó, Trung tâm Tư vấn và hỗ trợ nông nghiệp hỗ trợ việc xây dựng thương hiệu rau muống nước đạt chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, Hợp tác xã Thỏ Việt là đơn vị tham gia sản xuất, cũng như đứng ra liên kết sản xuất với các hộ trồng rau muống nước và là đầu mối tiêu thụ. Những hộ này sẽ được tập huấn về quy trình canh tác theo hướng VietGAP, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, nhằm thay đổi thói quen chạy theo năng suất. Bên cạnh việc giám sát của các bộ phận chuyên môn, Hợp tác xã Thỏ Việt thường xuyên lấy mẫu rau của xã viên và của các hộ liên kết kiểm tra dư lượng nitrat, vi sinh, đồng thời sơ chế trước khi đưa ra thị trường. Đầu ra rau muống nước được đảm bảo tiêu thụ với mức giá ổn định cả năm. Vì vậy, việc kết nối này có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp giải quyết đầu ra cho loại sản phẩm an toàn này, góp phần đẩy lùi rau muống bẩn (mà thời gian qua một số trường hợp bị phát hiện tại 2 vùng trồng rau muống nước tập trung và lớn nhất TP), để cung cấp nhu cầu rau an toàn hàng ngày cho người tiêu dùng.
Theo bà Nguyễn Thị Hòa, đại diện Hợp tác xã Thỏ Việt, tổ chức KIAG của Đức hỗ trợ phần mềm truy xuất nguồn gốc WETRACE trên điện thoại thông minh dễ thao tác, giúp cho việc quản lý, cập nhật thông tin hàng ngày của người sản xuất được dễ dàng, thay vì phải ghi chép mất nhiều thời gian. Người tiêu dùng cũng dễ dàng truy xuất nguồn gốc trên điện thoại. Hợp tác xã muốn kết nối giữa người sản xuất với người tiêu dùng, để họ thay đổi thói quen sản xuất xấu và thay đổi thói quen của người tiêu dùng với yêu cầu cao lên. Mặc dù ngày càng có nhiều gia đình quan tâm đến thực phẩm an toàn, lo ngại về thực phẩm bẩn, nhưng thực tế cho thấy, vẫn còn một bộ phận không nhỏ chọn sự tiện lợi và giá rẻ của sản phẩm thay vì đặt sự an toàn lên hàng đầu.
Bà Nguyễn Thị Ánh Ngọc, Giám đốc Hợp tác xã Thỏ Việt, cho biết, mục tiêu của dự án này là tạo sự an tâm cho người tiêu dùng khi mua rau, kiểm soát được quy trình từ sản xuất, sơ chế đến vận chuyển, phân phối và đưa sản phẩm an toàn đến tay người tiêu dùng. Nhưng điều quan trọng dù khó khăn là xây dựng cho được ý thức trồng tử tế từ cái tâm của người sản xuất, vì thực tế, chúng ta không thể giám sát hết mọi hành vi nếu có ai cố tình vi phạm.
ĐĂNG LÃM
