Trong khi thị trường gạo trên thế giới đang có nhu cầu tiêu thụ gạo cao cấp và giảm dần gạo phẩm cấp thấp như IR 50404 thì ở ta nông dân vẫn sản xuất giống lúa này để rồi canh cánh nỗi lo đầu ra?
Người mua lắc đầu...
Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) phần nào lượng định được tình hình khó khăn trong vụ lúa hè-thu và cảnh báo không nên sản xuất giống lúa IR 50404 vì giống lúa này phẩm chất thấp, lúc thu hoạch thường gặp mưa nên chất lượng thấp.
“Khoảng 500.000ha lúa chịu ảnh hưởng hạn mặn, trong đó khoảng 200.000ha bị nặng. Nhưng nông dân lại gieo giống lúa IR. Tình hình sẽ cực kỳ phức tạp khi lúa IR 50404 từ Campuchia tràn sang. Hiện tại, chất lượng lúa hè-thu sớm chất lượng rất kém. Một số không thể dùng để ăn mà phải chế biến các mặt hàng khác” - ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch VFA nhận định.
Trong vụ hè-thu, nhiều địa phương trong vùng có tỷ lệ trồng lúa IR 50404 ở mức 25%-30%, vượt xa mức cảnh báo của Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT). Nhiều nông dân ở An Giang, Đồng Tháp cho biết: “Chọn sản xuất lúa IR 50404 vì dễ làm và năng suất cao. Còn chuyện đầu ra tới đó rồi biết”! Hẳn nhiều người còn nhớ, cách đây vài năm, nông dân Long An, Đồng Tháp khóc ròng vì không bán được lúa IR 50404 trong vụ hè-thu. Khi đó, nhiều nông dân nói: Chỉ cần có doanh nghiệp mua, còn giá bao nhiêu cũng được!
Thời điểm đó, vụ hè-thu, bạn hàng xáo treo hẳn bảng trên ghe thu mua: “Lúa IR 50404 đừng kêu bán. Xin cảm ơn”; nhưng qua vụ đông-xuân lại treo: “Chỉ mua lúa IR 50404”! Câu chuyện này bắt đầu từ chuyện “ăn hàng” của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo: nếu xuất khẩu gạo dạng 25% tấm thì cần lúa IR 50404 (chủ yếu vụ đông-xuân), còn gạo 5% tấm thì “ngoảnh mặt” với IR 50404. Câu chuyện này phần nào phản ánh đúng bản chất của thị trường lúa gạo ĐBSCL.
Năm 2008, khi doanh nghiệp “bể” đầu ra, nông dân ĐBSCL tồn đọng hàng trăm ngàn tấn lúa IR 50404. Các nhà khoa học và Hiệp hội Lương thực khuyến cáo hạn chế trồng lúa IR 50404. Đùng một cái vụ sau, nông dân trồng lúa IR 50404 bán đắt như tôm tươi, trúng đậm! Các nhà khoa học và lãnh đạo địa phương cũng lúng túng không biết khuyến cáo thế nào!
Cần sản xuất nhiều giống lúa chất lượng cao để thay thế dần giống IR 50404.
Dùng “quy luật né rầy” để loại dần IR 50404?
Nông dân trồng nhiều giống lúa, mỗi giống có thế mạnh và khó riêng. Nhiều năm qua, bạn hàng xáo cứ bổ đều mua giá sàn ngang nhau nên không kích thích nông dân trồng lúa chất lượng cao hay đặc sản. Một ghe lúa của bạn hàng xáo có đến 5-7 giống lúa trộn vào nhau, rồi xay xát bán cho doanh nghiệp!
Cục Trồng trọt nhận định: việc giảm tỷ lệ giống lúa IR 50404 và OM 576 trong cơ cấu sản xuất lúa là hợp lý. Tuy nhiên tránh hiện tượng gia tăng diện tích một số giống lúa như hiện nay là chưa phù hợp với tinh thần chỉ đạo chung, quan điểm bố trí cơ cấu giống lúa trong từng vụ, từng vùng sản xuất là không có giống lúa nào dù là giống tốt, đặc sản, có tính chống chịu dịch hại, giống có chất lượng cao… hay giống mẫn cảm với dịch hại, chất lượng thấp… vượt quá tỷ lệ 20% diện tích.
Từng bước bố trí cơ cấu giống: 20% giống có chất lượng thấp nhưng có tính thích nghi rộng, chịu điều kiện thâm canh thấp, ít đầu tư và cho hiệu quả kinh tế cao; 60% giống có năng suất, chất lượng cao, có tính tương đồng về hình thái và chất lượng; 20% giống lúa đặc sản chất lượng cao nhưng mẫn cảm với dịch hại.
Đó là cảnh báo của Cục Trồng trọt và cả VFA, còn nông dân cứ bám theo thị trường: IR 50404 hay Jasmine lúa nào được giá thì họ đua nhau làm, bất chấp cảnh báo! Thực tế này cũng phơi bày những yếu kém của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam, chưa dám đặt hàng số lượng lớn 1 giống lúa nhất định nào đó để nông dân sản xuất?
Nói như Cục Trồng trọt: “Không có sự liên kết với ngành thu mua lúa, không thể xây dựng thương hiệu và nâng cao giá trị lúa hàng hóa”!? Con số thống kê tỷ lệ trồng lúa IR 50404 trong vụ hè-thu 2010 hiện cũng trên “ước đoán”! Kết quả tiêu thụ trong vụ hè-thu này sẽ là “đáp số” chính xác!
CAO PHONG
