Đột quỵ và cách phòng ngừa

Được xem là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 3 sau tim mạch, ung thư, bệnh đột quỵ hàng năm khiến 200.000 trường hợp ở nước ta mắc mới, trong đó gần 11.000 người tử vong và để lại nhiều dị tật cho số còn lại. Dù nguy hiểm nhưng đây là bệnh lý có thể phòng ngừa nếu tuân thủ các khuyến cáo của chuyên gia y tế. Sau đây là một số thông tin từ Hội Đột quỵ Việt Nam.

Đột quỵ là gì?

Đột quỵ (còn gọi tai biến mạch máu não) là bệnh lý tổn thương một phần não xảy ra đột ngột do sự cung cấp máu lên não bị ngừng trệ. Vùng não thiếu máu nuôi sẽ bị tổn thương và ngưng hoạt động. Vùng nào của não bị chết thì phần cơ thể tương ứng do vùng não đó điều khiển sẽ không hoạt động được, và kết quả là bệnh nhân đột quỵ với các triệu chứng như méo miệng, yếu hoặc liệt tay chân một bên, tê và mất cảm giác nửa người, nói khó hoặc không nói được, hoặc hôn mê...

Căn bệnh nguy hiểm

Tại Việt Nam, theo một nghiên cứu của Bệnh viện Chợ Rẫy và Đại học Y Dược TPHCM, tỷ lệ tử vong do đột quỵ là 18%. Tuy nhiên, theo thống kê số bệnh nhân đột quỵ từ các địa phương khác chuyển về Bệnh viện Chợ Rẫy và Đại học Y Dược TPHCM, thì tỷ lệ tử vong lên đến 70%, nghĩa là cứ 100 bệnh nhân đột quỵ có 70 trường hợp tử vong. Số còn lại thường bị di chứng với các dị tật ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống, gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Dựa vào nguyên nhân tắc mạch não hay xuất huyết não, đột quỵ được chia làm 2 loại:

1. Nhồi máu não (thiếu máu não): Loại đột quỵ này chiếm khoảng 85% - 90% trong tổng số các trường hợp đột quỵ. Nguyên nhân do tắc mạch máu não kéo dài, làm vùng não bị thiếu máu nuôi, dẫn đến tổn thương não không hồi phục (hoại tử mô não). Nếu mạch máu não bị tắc nhưng sau đó nhanh chóng tự thông lại được nên não không bị chết và các triệu chứng sẽ dần phục hồi trong 24 giờ. Trường hợp này được gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua.

2. Xuất huyết não (chảy máu não): Nguyên nhân do mạch máu trong não bị vỡ làm máu không đến nuôi não được mà chảy ra (xuất huyết) và gây chèn ép vào não làm não bị tổn thương.

Đối tượng nào dễ bị đột quỵ?

Tuổi càng lớn, nguy cơ bị đột quỵ càng cao; ngoài ra còn do tăng huyết áp; đái tháo đường (tiểu đường); rối loạn lipid máu; xơ vữa động mạch; bệnh tim, đặc biệt là bệnh lý rung nhĩ, hút thuốc lá, nghiện rượu; béo phì, ít vận động...

Những dấu hiệu của đột quỵ

Đột ngột yếu, tê hay liệt mặt, tay hoặc chân (ở một bên của cơ thể); không nói được hoặc khó nói hay hiểu ngôn ngữ; đột ngột mất thị lực, đặc biệt chỉ ở một mắt; đột ngột nhức đầu dữ dội mà không có nguyên nhân rõ ràng; chóng mặt không giải thích được do nguyên nhân gì, mất thăng bằng hoặc phối hợp vận động (đặc biệt chóng mặt đi kèm với bất kỳ các triệu chứng trên).

Những điều không được làm

Không tự ý điều trị cho bệnh nhân dù chỉ là bấm huyệt, châm cứu, đánh gió; không được cho bệnh nhân ăn, uống; không dùng thuốc Aspirin; tự ý dùng thuốc hạ huyết áp.

Sơ cấp cứu người bị đột quỵ

Đặt bệnh nhân nằm ở nơi thông thoáng, nghiêng đầu sang một bên nếu bệnh nhân nôn ói để tránh dịch nôn ói đi vào đường thở; gọi xe cấp cứu hoặc nhanh chóng đưa bệnh nhân đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất.

Đột quỵ có tái phát

Đột quỵ là bệnh lý có khả năng gây tái phát. Bệnh nhân đã từng bị đột quỵ một lần sẽ có nguy bị lại lần nữa. Do vậy, việc điều trị phòng ngừa rất quan trọng trong suốt quảng đời còn lại của bệnh nhân.

Phòng ngừa đột quỵ ra sao?

- Thay đổi lối sống: Tránh lối sống tĩnh tại, ít vận động, tăng cường tập thể dục, vận động vừa sức, đều đặn, phù hợp với tình hình sức khỏe và bệnh tật đang có.

- Bỏ thuốc lá, ngưng rượu bia.

- Kiểm tra sức khỏe định kỳ thường xuyên, điều trị các bệnh lý đi kèm: tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, các bệnh lý tim mạch khác như rung nhĩ, bệnh van tim…

- Không ăn nhiều mỡ, nhiều chất ngọt, chất đường, bột; ăn nhiều rau, củ, trái cây; sử dụng các thảo dược chiết xuất cung cấp dồi dào các chất chống oxy hóa, chống gốc tự do, bảo vệ và tăng cường hoạt động não.

QUỲNH CHI