Tại buổi khảo sát tình hình quản lý và sử dụng Quỹ BHXH của Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội tại TPHCM, ông Cao Văn Sang, Giám đốc BHXH TPHCM, cho biết mặc dù Sở Kế hoạch - Đầu tư đã cấp phép cho hơn 120.000 doanh nghiệp (DN) nhưng qua khảo sát chỉ có khoảng 80.000 DN hoạt động và trong số đó chỉ có 38.227 DN tham gia BHXH cho 1,61 triệu người.
Như vậy, nếu làm phép tính đơn giản, có đến gần 42.000 DN thực tế hoạt động nhưng không tham gia BHXH và kèm theo đó là hàng chục, thậm chí hàng trăm ngàn lao động cũng không được hưởng quyền lợi về an sinh xã hội. Một khảo sát ngẫu nhiên khác của BHXH TPHCM tại 51 DN theo danh sách do Sở Kế hoạch - Đầu tư TPHCM cấp phép, chỉ có 27 DN thực tế hoạt động, còn 24 DN không có trên thực tế. Điều đáng nói là trong số 27 DN này, chỉ có 7 DN tham gia BHXH cho người lao động.
Tóm lại, cho đến nay cơ quan quản lý nhà nước cũng chưa có số liệu thống kê chính xác số lượng đơn vị, DN có sử dụng lao động cũng như số lượng người lao động thuộc đối tượng đóng BHXH bắt buộc. Cơ chế phối hợp giữa các ngành, các cơ quan có thẩm quyền để xác định đối tượng phải đóng BHXH bắt buộc chưa rõ ràng. Vì vậy, cơ quan BHXH chủ yếu chỉ thu được BHXH theo số lượng lao động mà các DN, đơn vị tự giác đăng ký.
Đó là chưa kể đến việc nhiều DN cố tình chây ỳ trốn đóng BHXH và chiếm dụng tiền lương tham gia BHXH của người lao động. Tại TPHCM, đến cuối năm 2010, có trên 19.000 DN, đơn vị, cơ quan, trong đó có cả các DN nhà nước nợ đọng BHXH của trên 687.100 người lao động. Tổng số nợ BHXH bắt buộc đến cuối năm 2010 tại TPHCM là gần 374 tỷ đồng. Giải pháp hiệu quả nhất, theo cơ quan BHXH TP là khởi kiện các DN cố tình chây ỳ. Thế nhưng, thủ tục để thực hiện việc này hết sức nhiêu khê, phức tạp. Muốn tòa xử kiện dân sự trước đó phải có việc xử phạt hành chính của thanh tra lao động. Tuy nhiên, đến lúc kiện thắng rồi mà chủ DN bỏ trốn thì cũng chẳng biết bấu víu vào đâu… Nợ BHXH hay nói cách khác là chiếm dụng tiền của người lao động.
Chính kẽ hở của pháp luật, trong đó biện pháp chế tài xử phạt hành vi nợ BHXH áp dụng ở mức thấp (thấp hơn lãi suất ngân hàng) nên nhiều DN chấp nhận chịu phạt. Chưa hết, một bất cập khác là mức đóng BHXH cho người lao động hiện nay quá thấp so với mức thu nhập thực tế được hưởng cũng làm cho quyền lợi được hưởng BHXH của người lao động bị hạn chế. Đừng để đến lúc tình trạng chiếm dụng tiền BHXH trở thành nợ khó đòi.
Hồ Việt
