Google tiếp tục thu hút sự quan tâm báo chí theo cách hệt như Microsoft cách đây hai thập niên. Trong bài viết gần đây nhất, BusinessWeek (9-4-2007) đã miêu tả Google như một vận động viên sung mãn với cơ thể vai u thịt bắp cùng một sức mạnh vô địch. Hiện thời, trị giá thị trường Google đã tăng đến 144 tỷ USD, hơn cả tổng giá trị của Time Warner, Viacom, CBS, tập đoàn báo chí New York Times Co và công ty quảng cáo khổng lồ Publicis Groupe.

• Nhiều ống ngắm đang chĩa vào tấm bia Google

Trụ sở Google tại Trung Quốc.

Năm 2014, Googlezon – tập đoàn khổng lồ được sáp nhập từ công ty tìm kiếm trực tuyến Google Inc và công ty kinh doanh trực tuyến Amazon.com Inc – bắt đầu nghiền nát hệ thống truyền thông truyền thống; và mạng Xây dựng thông tin cá nhân hóa cấp tiến (EPIC) của nó trở thành công cụ thay thế. EPIC là gói trực tuyến gồm đủ món, từ tin tức, giải trí, nhật ký trực tuyến đến nhiều dịch vụ được cá nhân hóa theo sở thích người sử dụng. Tất cả được tích hợp, “đóng gói”, quản lý và được cung cấp cho người tiêu dùng từ Googlezon. Đó là viễn cảnh được miêu tả trong EPIC 2014, bộ phim tài liệu được phát trên Internet cuối năm 2004 do hai nhà báo trẻ Matt Thompson và Robin Sloan thực hiện.

Bây giờ là năm 2007 và Google cho thấy họ có đủ điều kiện để trở thành một Googlezon. Sức hút và sự phổ biến Google đã giúp đem lại doanh thu quảng cáo cho họ khoảng 10,6 tỷ USD năm 2006; và Google đang sử dụng nguồn vốn dồi dào cũng như 11 tỷ USD vốn đầu tư bên ngoài để tiếp tục tích điện cho loạt “trận bão” lớn thay đổi thị trường thông tin truyền thống ở diện rộng trong tương lai. Tháng 2-2007, Google đã bắn một “quả ngư lôi” vào công nghiệp phần mềm với phiên bản phần mềm văn phòng Google Apps Premium Edition được bán với giá chỉ bằng 1/10 giá bán phần mềm tương tự của Microsoft (50 USD/người sử dụng/năm so với 500 USD của Microsoft). Google cũng tiến vào công nghiệp viễn thông với dự án thiết lập và cung cấp dịch vụ Internet không dây…

Không công ty truyền thông sừng sỏ nào có tuổi đời hàng chục năm bây giờ không dè chừng Google. Ngày 22-3-3007, NBC Universal và News Corp tuyên bố kế hoạch lập một website cạnh tranh với website video YouTube (được Google mua vào tháng 10-2006), bằng chương trình chiếu phim trên Yahoo, AOL, MSN (thuộc Microsoft), MySpace.com và một số website đối tác khác (hoạt động tương tự một “HBO” trên mạng). Trước đó một tuần, Viacom kiện YouTube tội vi phạm bản quyền (đòi bồi thường 1 tỷ USD). Vài tuần trước nữa, tập đoàn báo chí Copiepress (Bỉ và Đức) cũng thắng trong một đơn kiện bản quyền.

Mùa thu 2006, tổng giám đốc điều hành Microsoft, Steve Ballmer, lên án Google tội chơi xấu trong cạnh tranh quảng cáo trực tuyến. Thậm chí khả năng Google bị Chính phủ Mỹ quy kết tội độc quyền cũng có thể xảy ra, như từng xảy ra với Microsoft. Bản quyền đúng là vấn đề nhức nhối tăng dần đối với Google. Tháng 3-2005, hãng thông tấn Pháp Agence France-Presse (AFP) kiện Google 17,5 triệu USD tội “Google sử dụng ảnh, bài viết và thậm chí hàng tít của AFP trên Google News mà không được phép Agence France-Presse”.

Vụ kiện đến nay chưa được xử nhưng khả năng Google thua kiện là rất thấp bởi họ không đăng nguyên bài viết của bất kỳ hãng tin nào mà chỉ giới thiệu đoạn ngắn và đưa ra đường nối để dẫn trực tiếp đến website đích. Hơn nữa, một phán quyết từ tòa liên bang Mỹ vào năm 2002 cũng cho phép các website tải gọn bản tin ở dạng giới thiệu, tương tự cách làm của Google News. Dù vậy, AFP vẫn nhấn mạnh rằng hàng tít và câu đầu tiên của bài báo là “cốt lõi” của tác phẩm báo chí nên việc đăng lại nguyên văn nhất thiết phải được phép; bằng không là vi phạm bản quyền…

Ngày 20-9-2005, Hiệp hội tác giả Hoa Kỳ (đại diện 8.000 cây bút Mỹ) kiện lên Tòa Manhattan việc Google sao quét (scan) sách để đưa lên mạng cho người đọc miễn phí. Chưa hết, ngày 18-1-2006, Bộ tư pháp Hoa Kỳ yêu cầu Tòa San Jose cung cấp thông tin liên quan việc truy cập của người sử dụng. Nêu ra luận điểm bảo vệ người tiêu dùng như một chính sách nhất quán của công ty, Google đã từ chối.

Còn nữa, ngày 30-3-2007, tiểu ban thuộc Ủy ban khoa học-kỹ thuật Hạ viện Hoa Kỳ yêu cầu tổng giám đốc điều hành kiêm chủ tịch Google, Eric Schmidt, giải thích lý do Google “phủi bụi lịch sử” khi thay ảnh vệ tinh New Orleans như hiện trạng (sau trận bão tàn khốc Katrina) bằng ảnh New Orleans trước trận bão tại website Google Earth (trang web hỗ trợ tìm kiếm địa danh thế giới). “Việc dùng ảnh cũ trước sự kiện Katrina trong khi có nhiều ảnh cập nhật mà không giải thích là sự không trung thực có cơ sở” – phát biểu của Brad Miller, chủ tịch Tiểu ban Khoa học-kỹ thuật Hạ viện Hoa Kỳ. Có vẻ như Chính phủ Mỹ đang thật sự tìm cách sờ gáy Google…

• Nhưng Google vẫn sẽ trở thành “Googlezon”?

Tính đến ngày 31-12-2006, Google có tổng cộng 10.674 nhân viên làm việc toàn thời gian. Ở đỉnh điểm thu hút vào đầu năm 2004, có đến 84,7% cuộc tìm kiếm trên mạng được thực hiện bằng công cụ Google. Không đầy 10 năm kể từ ngày thành lập, Google đã mua loạt công ty cũng như hợp tác với nhiều tổ chức lớn trong nhiều dự án đồ sộ. Tháng 9-2005, Google loan bố chương trình hợp tác dài hơi với Cơ quan Quản trị Hàng không-không gian Hoa Kỳ (NASA) để xây một trung tâm nghiên cứu trên diện tích rộng lớn tại Trung tâm nghiên cứu Ames thuộc NASA. Hợp tác Google-NASA gồm quản lý dữ liệu diện rộng; lập hệ thống máy tính chia sẻ thông tin; khuyến khích phát triển công nghiệp không gian tư nhân… Ngoài thương vụ YouTube với giá 1,65 tỷ USD; Google Video còn ký hợp đồng cùng Sony BMG Music Entertainment và Warner Music Group với chương trình phát video ca nhạc trên mạng.

Tháng 10-2006, Google loan bố mua hãng phần mềm JotSpot. Ngày 17-3-2007, họ tuyên bố mua công ty phần mềm Gapminder’s Trendalyzer và Adspace Media. Google còn hợp tác với Sun Microsystems, AOL (thuộc Time Warner), Fox Interactive Media (thuộc News Corp), British Sky Broadcasting, LG Electronics (trong dự án điện thoại di động có cài Google Earth cùng một số tiện ích khác chẳng hạn Google Mail – như thông cáo báo chí vào ngày 1-4-2007). Google còn phối hợp Energy Innovations trong dự án thiết kế hệ thống điện mặt trời cung cấp cho nhiều công viên Mỹ...

Sự phát triển và bành trướng Google được xem là hiện tượng “hot” nhất hiện nay. Chỉ mới thành lập 9 năm và đến ngày 19-8-2004 mới bắt đầu bán cổ phiếu, Google đang thống trị Internet theo cách như IBM từng thống trị thị trường máy tính hoặc Microsoft với hệ điều hành. Tuy nhiên, cũng có ý kiến rằng tất cả những gì liên quan Google đều đang được thêu dệt và thổi phồng quá mức. Jonathan Schwartz – tổng giám đốc điều hành Sun Microsystems – tin rằng hiện tượng Google rồi cũng sẽ lắng, theo cách như website đấu giá trực tuyến eBay không bao giờ địch nổi nhà đấu giá truyền thống Sotheby’s hoặc Amazon.com không thể lấy đi mạng sống của tập đoàn siêu thị Wal-Mart. Tất cả thật ra chỉ cho thấy những trường hợp điển hình cạnh tranh trong văn hóa kinh doanh Mỹ và như thế nào đi nữa thì cũng đều tốt cho người tiêu dùng…

Lê Thảo Chi