Tháng 12 dương lịch, trời lạnh tê người, trên những cánh đồng, lau đã nở hoa như phất cờ, báo hiệu lụt lội, mưa bão đã đi qua, mang lại niềm vui cho người dân miền Trung.
Làng Lệ Sơn, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, phía sau là núi vây, mặt trước bị nước sông Gianh phong tỏa, đồng ruộng quanh năm làm được hai vụ nhưng năm nay mất trắng do lũ liên tiếp ập về. Bên bờ sông Gianh, ở đầu làng có một dải đất, cây lau mọc um tùm. Năm nào người ta cũng theo dõi hoa lau để xuống vụ Đông Xuân đúng hẹn với đất. Nhiều năm, lau không nở phất cờ, nước sông Gianh đổ về đục ngầu, bủa vây khắp làng. Năm nay, lau nở trắng xóa, dân làng vui mừng khôn xiết, vì qua được cái ngày được xem là định mệnh của lụt về (23-10 Âm lịch), cái ngày mà “ông tha, bà chẳng tha”. Một cụ cao niên người làng Lệ Sơn đã thốt lên: “Năm ni không đói rồi. Vụ Đông Xuân ăn chắc rồi. Cả làng thắng rồi”.
Làng nội của tôi lúp xúp dưới triền cát ven biển huyện Quảng Trạch. Khi hoa lau nở trên bìa cát ven làng, nhà nhà ở thôn Thanh Bình, xã Quảng Xuân tất bật chuẩn bị ngư cụ cho mùa đánh bắt mới. Cái làng cát nhỏ bé này trịnh trọng với niềm vui trời đất bằng cách riêng hết sức giản dị: mỗi nhà làm một mâm cúng gồm xôi, cá biển nướng, rượu gạo nấu trên cát, rồi thắp nhang khấn trời. Cạnh mỗi mâm cúng, người ta không quên bỏ một nắm hoa lau. Cứ sau mùa hoa lau nở, người làng biển lại bội thu để bù đắp những tháng ngày mưa gió vần vũ gây lũ lụt, con thuyền không dám ra khơi.
Hoa lau nở, người miền xuôi vui một thì người miền ngược vui mười. Hồ Mày, người dân tộc Mày, ở bản vùng cao Si Mày trong vùng Lòm, (huyện Minh Hóa, Quảng Bình) giải thích: “Hoa lau nở là dân bản vui mừng lắm. Các suối hết hung dữ. Cái khe hết réo rắt ầm ào. Mình mừng cho dân bản mình, cho con em mình đi rừng không bị lụt cuốn mất, đi học tới trường không bị nước dữ dọa cuốn phăng”.
Ở vùng Lòm, khi hoa lau nở, mỗi bản có một thầy cúng, lên mỏm đồi cao nhất trong bản, đồ cúng mang theo một con gà trống, một líp xôi, ché rượu nhỏ. Con gà được cắt tiết, tưới máu của nó lên bát ngát hoa lau nở như một cách tế thần lau đã ban phát niềm vui hết lụt cho miền xuôi cũng như miền ngược. Người Mày quan niệm màu trắng của lau rừng là màu của yên lành, màu đem lại nụ cười, không lo toan phải bị thiên tai quấy phá. Màu lau nở là cơ hội cho một mùa rẫy được mùa.
Miền Trung cuối năm 2007 lũ dồn lũ, những dấu vết tàn phá của đại hồng thủy - những vết sẹo đau ấy đang liền da. Trên những nơi lũ quét đi qua, màu xanh bắt đầu phục sinh, xóa đi cái bạc đầu của phù sa, biến nó thành những nguồn chất phục hồi lại những gì đã mất do lũ. Hoa lau đã nở đang như chất xúc tác để tái tạo lại những gì bị lũ nhấn chìm.
Minh Phong
