Tiềm năng đã rõ
Phát biểu chỉ đạo tại Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh về yêu cầu phát triển TPHCM thành trung tâm kinh tế, tài chính, công nghệ và dịch vụ hàng đầu khu vực Đông Nam Á và châu Á, đầu mối lớn về logistics quốc tế và phát triển thông minh, hiện đại, bền vững.
Tổng Bí thư chỉ rõ nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là hoàn chỉnh quy hoạch, tái kiến trúc không gian phát triển theo tư duy đa cực - tích hợp - kết nối, vận hành theo mô hình quản trị đa trung tâm nhằm phân bổ hợp lý nguồn lực và nâng cao hiệu quả điều hành. Đây là vấn đề mới, có ý nghĩa quyết định, chậm ngày nào thành phố càng mất cơ hội phát triển ngày đó.
Theo Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được, để thực hiện mục tiêu đó, cùng với quy hoạch lại không gian phát triển, thành phố xác định huy động mọi nguồn lực đầu tư xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng phát triển đồng bộ, văn minh, hiện đại với định hướng hình thành “3 vùng - 1 đặc khu”, bao gồm vùng thủ phủ phát triển công nghiệp công nghệ cao; vùng phát triển kinh tế biển, du lịch biển, năng lượng sạch, logistics; vùng đô thị lõi, phát triển công nghệ cao, dịch vụ, tài chính quốc tế.
Riêng Côn Đảo trở thành đặc khu du lịch biển đảo xanh và kinh tế dịch vụ của thành phố. Cùng với đó, thành phố tối ưu hóa chia sẻ lợi thế so sánh của từng khu vực để trở thành đô thị đa trung tâm, phát triển theo 3 hành lang với 5 trụ cột gồm trung tâm công nghiệp, logistics, trung tâm tài chính quốc tế, du lịch và công nghiệp văn hóa, trung tâm giáo dục - y tế - khoa học công nghệ. Với định hướng quy hoạch không gian phát triển mới cho thấy tiềm năng phát triển của TPHCM là rất lớn. Tuy nhiên, thể chế hiện nay chưa theo kịp quy mô phát triển, khiến nhiều lợi thế của từng vùng chưa được khai thác đúng mức.
Nhìn tổng thể 3 vùng, dễ thấy điểm nghẽn lớn nhất hiện nay không phải thiếu nguồn lực, mà là thiếu khuôn khổ thể chế phù hợp với cấu trúc siêu đô thị. 3 vùng đang có 3 bản quy hoạch khác nhau, 3 bộ tiêu chuẩn đầu tư khác nhau và 3 ba cách tiếp cận quản lý khác nhau. Điều này dẫn tới những mâu thuẫn trong quy hoạch, chậm trễ về hạ tầng và phân tán nguồn lực, trong khi mô hình phát triển mới yêu cầu một sự thống nhất tuyệt đối.
Theo TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng triển khai Nghị quyết 98, để 3 vùng phát triển đồng bộ, TPHCM nên thu hút được các nhà đầu tư chiến lược, những đối tác không chỉ góp vốn mà còn mang theo công nghệ, quản trị và kết nối thị trường toàn cầu. Đây là những nhân tố định hình mô hình tăng trưởng mới, tạo chuỗi sản xuất, dịch vụ có năng suất cao và nâng tầm 5 trụ cột kinh tế của không gian liên kết trên toàn địa bàn TPHCM.
Trao cơ chế, gắn trách nhiệm
Theo nhiều chuyên gia, TPHCM đang bước vào giai đoạn chuyển đổi kép, đó là chuyển đổi xanh trong không gian số và cạnh tranh thu hút các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới. Để thắng trong “cuộc đua” khốc liệt này, cơ chế phải đủ sức cạnh tranh và tạo hệ sinh thái để doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước tham gia chuỗi giá trị.
Sau 2 năm triển khai Nghị quyết 98, TS Trần Du Lịch đánh giá, Nghị quyết 98 đã mang lại nhiều kết quả tích cực, nhất là trong phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19 và tạo nền tảng cho giai đoạn phát triển trên không gian mới của TPHCM. Khi thành phố được mở rộng lên hơn 6.700km2, dân số khoảng 14 triệu người, đóng góp gần 1/4 GDP cả nước, nhiều cơ chế trong Nghị quyết 98 không còn đủ tầm, thậm chí một số đã “bị luật hóa”, mất tính thí điểm. Vì vậy, TPHCM phải có một bộ cơ chế mạnh hơn, mang tính hệ thống, đủ để vận hành một siêu đô thị mới hợp nhất.
Từ những phân tích sâu về tiềm năng, lợi thế và thách thức đặt ra, các chuyên gia đề xuất dự thảo nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 phải giải quyết chính “nút thắt thể chế”. Những đề xuất mở rộng thẩm quyền quy hoạch, rút ngắn thủ tục đầu tư, bổ sung ngành nghề thu hút nhà đầu tư chiến lược, cho phép chuẩn bị thu hồi đất, cơ chế TOD, thành lập Khu thương mại tự do, tăng thẩm quyền cho UBND và HĐND TPHCM… đều hướng đến mục tiêu chung: tạo ra “chiếc áo” thể chế đúng với quy mô 1 siêu đô thị - 3 vùng - 1 đặc khu.
TPHCM đang gánh trên vai trọng trách quốc gia, tuy nhiên hệ thống pháp luật hiện tại không còn phù hợp; thành phố vẫn chưa được trao quyền tự chủ đầy đủ, phải xin phép trong nhiều quyết định. Để đạt được mục tiêu tăng trưởng 10%-11%/năm cho giai đoạn 2025-2030, thành phố cần huy động 8 triệu tỷ đồng vốn đầu tư xã hội, trong khi các nguồn vốn đều chựng lại và ngân sách mồi bị bó hẹp. Thành phố không xin thêm tiền hay ưu đãi, mà chỉ xin được trao quyền tự chủ thể chế, quyền tạo nguồn và tạo động lực, chịu trách nhiệm với sự phát triển để cùng chia sẻ thành quả với đất nước.
Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Đức Hiếu cũng phân tích, nếu TPHCM muốn vận hành trơn tru trong một không gian hợp nhất, những chính sách đưa vào Nghị quyết 98 sửa đổi không thể chỉ là những cơ chế đơn lẻ như trước đây. Thành phố cần những “gói chính sách” được thiết kế tổng thể, mang tính tích hợp cao, nhằm giải quyết các điểm nghẽn có tính hệ thống, nhất là trong đất đai và thể chế. Trong đó, đất đai là ví dụ rõ nhất về sự cần thiết của một cơ chế mang tính vùng. Trung ương chỉ nên phân bổ 5 nhóm chỉ tiêu đất lớn, còn lại, TPHCM phải được chủ động phân bổ tỷ lệ để tạo sự linh hoạt cho toàn không gian liên kết. Với một vùng đô thị thống nhất, việc quy hoạch đất theo “mảnh vụn”, chi tiết như hiện nay sẽ khiến từng địa phương tiếp tục “mạnh ai nấy làm”, không tạo được động lực chung…
Khi TPHCM được trao cơ chế đủ mạnh, trách nhiệm đặt lên vai cũng tương xứng: một chính quyền phục vụ, vận hành minh bạch, giải ngân nhanh, quy hoạch thống nhất và triệt để loại bỏ tư duy “xin-cho”. Đúng như Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được nhấn mạnh, đây là thời điểm thành phố phải “tự lực, tự cường, nghĩ lớn, làm lớn”, bởi chỉ khi đó, không gian hợp nhất mới thật sự trở thành bộ máy tăng trưởng khổng lồ của TPHCM và cả nước.
Sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 để khơi thông các điểm “nghẽn”
Theo UBND TPHCM, để hiện thực hóa những mục tiêu trong 5 năm tới, TPHCM dự kiến mỗi năm cần huy động bổ sung 8-12 tỷ USD. Tuy nhiên, nguồn lực ngân sách bố trí chi đầu tư phát triển của thành phố trong giai đoạn 2026-2030 chỉ đáp ứng được nhu cầu khoảng 30%, chưa đủ sức dẫn dắt phát triển kinh tế - xã hội nếu không có những giải pháp hiệu quả huy động nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước.
Để thu hút được nguồn đầu tư ngoài ngân sách, TPHCM xây dựng và triển khai các dự án chiến lược có quy mô đủ lớn, mang tính đột phá, có sức lan tỏa. Đây phải là những dự án hạ tầng trọng điểm, dự án xử lý về lĩnh vực môi trường, dự án công nghệ cao, dự án khu đô thị, hỗn hợp, dịch vụ du lịch kết hợp nghỉ dưỡng. Đồng thời, thu hút và lựa chọn nhà đầu tư chiến lược có năng lực thực sự, với tiêu chí rõ ràng về vốn chủ sở hữu, công nghệ, năng lực quản trị và cam kết phát triển bền vững.
Hiện nay những chính sách về huy động, sử dụng nguồn lực tại Nghị quyết 98 cũng như quy định hiện hành để phát huy tối đa tiềm năng, thế mạnh, nhất là các chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược vẫn cần một khung pháp lý vượt trội để triển khai và giải quyết các điểm nghẽn của TPHCM. Đây là vấn đề cấp bách của TPHCM trong giai đoạn sắp tới. Việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 để giải quyết những tồn tại, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 2 con số từ năm 2026 và giúp thành phố có đủ sức thực hiện vai trò đầu tàu trong giai đoạn mới.
Bộ Tài chính cũng nhận định việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98 để khơi thông các điểm “nghẽn”, thu hút đầu tư, tạo đột phá, phát triển nhanh, bền vững hơn, có sức lan tỏa lớn trong vùng Đông Nam bộ, đóng góp lớn hơn vào tốc độ tăng trưởng kinh tế của cả nước là cần thiết và phù hợp với mục tiêu Bộ Chính trị đã đặt ra tại Nghị quyết số 31-NQ/TW và Nghị quyết 24-NQ/TW.
