Mùa này ngớt mưa, ra ngoại thành nhìn những thảm mạ xanh mới thấy dạt dào thương mến người nông dân dãi dầu mưa nắng. Những người nông dân góp phần lo cho những bữa cơm đầm ấm ấy, từ mùa nắng đến mùa mưa, ngày đêm miệt mài với đồng lúa, hết gieo cấy, bón phân, diệt rầy nâu, gặt đập lại phơi khô, xay xát.
Một lần đi công tác xuống địa phương, hết anh B. đến chị X. đưa đón và không ai quên mời “ăn cái đã”. Bữa ăn có mực, cá, tôm, cua, lại thêm bia, nước ngọt, rượu, cà phê, cả món tráng miệng... mà chẳng thấy mạnh thường quân nào gọi cho một dĩa cơm trắng. Suốt tuần, bụng đầy ắp món ngon vật lạ nhưng dường như vẫn thiếu thiếu “cái gì đó”. Chiều cuối đợt công tác, ghé quán lề đường, kêu dĩa cơm tép rang, ly trà đá... phải xúc động thốt lên: “Hơn nhà hàng năm sao”.
Ra ngoại thành mùa này, trừ các đám ruộng bị vàng lùn, lùn xoắn lá, các thảm mạ xanh ngắt khiến lòng kẻ lữ hành dịu lại... Hồi đi học, chỉ biết buông sách vở là bưng bát cơm mà không cần suy nghĩ: vì sao có cơm ăn? Tuổi xế chiều, chợt “nhớ mẹ ta xưa”, người còng lưng ngồi dưới ánh đèn dầu lựa ra từng hạt thóc, mọp sát đất thổi bếp lò. Ngày ta “vinh quy bái tổ”, mẹ đã thành thiên cổ, mới đau lòng. Nay thấy mắt hơi mờ, chân hơi yếu, băn khoăn tiếc từng hạt gạo, dù đó là đốc đỏ, tấm hay gạo “xá”.
Cách Rạch Đào mấy cây số, “lò” gạo Nàng Thơm vốn khuynh đảo khắp nơi, vậy mà, họa hoằn lắm người Rạch Đào mới có dịp ăn Nàng Thơm Rạch Đào đúng nghĩa. Người bán trộn gạo Một Bụi, Ba Bụi rồi bảo: “Đấy, hạt lựu đấy”. Mình là dân xứ Nàng Thơm chính hiệu, cười ruồi: “Cần xem căn cước không? Nguyên quán: Rạch Đào, Cần Đước, Long An đây!”.
Trên thương trường gần đây lại có Nàng Thơm Đài Loan, Nàng Thơm Thái Lan... Tuy khó “Nàng” nào bì với Nàng Thơm miệt Cần Đước nhưng trên thương trường, các Nàng Thơm ngoại lại lấn át... Buồn biết bao.
Chiều nay, xách xe gắn máy theo quốc lộ 50 xuống Chợ Trạm, đến đường rẽ qua Rạch Đào, lòng bỗng dâng lên nỗi băn khoăn: Bao giờ diện tích cấy loại lúa này nhân rộng hơn gấp trăm lần để dân Việt Nam mình ai cũng được thưởng thức Nàng Thơm dân tộc?
NGUYỄN TẤN LỘC
