Chương trình phân loại rác từ nguồn được bắt đầu ở TPHCM từ gần chục năm trước. Đầu tiên, chúng được thí điểm ở hai phường của quận 5 và kết quả thu được thật khả quan: hầu hết người dân đều đồng thuận với chương trình.
Lần thứ hai, vào khoảng năm 2003-2004 chương trình được triển khai thí điểm ở quận 6 và cũng giống như lần 1, chương trình nhận được sự đồng thuận rất cao của người dân. Tuy nhiên, vấn đề phát sinh cần giải quyết ở đây chính là lực lượng thu gom rác và các cơ chế chính sách đi kèm của ngành chức năng.
Rác được đưa vào dây chuyền phân loại tại một khu xử lý ở TPHCM. Ảnh: ĐỨC THÀNH.
Từ thời điểm đó cho đến nay, lực lượng thu gom rác của thành phố (gồm cả dân lập lẫn các đơn vị công ích của nhà nước) hầu như không có thùng rác hai ngăn để vận chuyển riêng từng loại rác: vô cơ và hữu cơ, mà người dân đã phân loại. Tất cả các loại rác dù chưa được phân loại hay đã được phân loại, khi vận chuyển đều được đổ lẫn vào nhau. Đây là một trong những nguyên nhân chính làm cho chương trình phân loại rác từ nguồn bị bế tắc. Nhiều nhà máy tái chế rác đã được xây dựng xong nhưng hiện vẫn chưa có rác đã phân loại để tái chế.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Trung Việt, Trưởng Phòng quản lý Chất thải Rắn thuộc Sở Tài nguyên - Môi trường TPHCM, điều này hoàn toàn không có lợi cho môi trường, đặc biệt trong điều kiện biến đổi khí hậu đang diễn ra mạnh mẽ như hiện nay. Rác hữu cơ chưa được phân loại mà đã được chôn lấp hoặc ủ để làm phân sẽ sinh ra nhiều loại khí gây hiệu ứng nhà kính, chất lượng phân sản xuất ra cũng không tốt. Điều này càng nguy hiểm nếu như trong rác lẫn chất thải nguy hại như thuốc trừ sâu, các chất tẩy rửa, sát trùng…
Nguyên nhân thứ hai làm cho chương trình phân loại rác tại nguồn thời gian qua rơi vào bế tắc là do các ban ngành liên quan lúng túng. Chương trình phân loại rác từ nguồn có một phần của đầu tư trang thiết bị như thùng rác, túi đựng rác… nên về nguyên tắc, phần này phải do Sở Xây dựng thẩm định. Đồng thời, việc tuyên truyền cho người dân nhận thức và triển khai thực hiện phân loại rác từ nguồn nên cũng có phần trách nhiệm của Sở Thông tin - Truyền thông, Văn hóa - Thể thao và Du lịch lại chưa được thực hiện đồng bộ. Đáng lưu ý, sau một thời gian dài họp bàn mới ra được cơ chế cho chương trình thì khủng khoảng kinh tế xảy ra, hàng loạt định mức đầu tư vừa được duyệt đã trở nên lạc hậu so với chi phí thực. Tuy không có cơ quan nào chính thức tuyên bố ngưng chương trình phân loại rác từ nguồn, nhưng trên thực tế chương trình này đã tạm dừng vài năm nay.
Tuần qua, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TPHCM Nguyễn Thành Tài đã chủ trì cuộc họp đánh giá và xây dựng kế hoạch triển khai tiếp chương trình phân loại rác từ nguồn. Theo đó, ông Nguyễn Thành Tài đề nghị triển khai chương trình trên toàn địa bàn thành phố và giao cho các quận, huyện chủ động xây dựng kế hoạch thực hiện. Nhà nước chỉ hỗ trợ cho các hộ dân nghèo thùng rác hai ngăn cũng như hỗ trợ cho các hộ thu gom rác dân lập không thể tự đầu tư phương tiện chuyên chở rác đã phân loại. Sở Tài nguyên - Môi trường và Sở Tư pháp được giao nghiên cứu và trình UBND TPHCM cơ chế tài chính để hỗ trợ cho các đối tượng này. Chương trình phân loại rác từ nguồn sẽ được khởi động lại ngay sau khi các cơ quan chức năng cũng như các địa phương hoàn tất công việc được giao.
SƠN LAM
