Hơn 35 năm trước, cuộc chiến đấu 81 ngày đêm mùa hè đỏ lửa năm 1972 bảo vệ Thành Cổ Quảng Trị diễn ra vô cùng khốc liệt. Thành Cổ lúc bấy giờ phải gánh lấy hàng chục vạn tấn bom đạn của kẻ thù đổ xuống, nhằm biến nó về thời kỳ đồ đá. Nhưng quân và dân ta đã chiến đấu một cách ngoan cường giành lại từng tấc thiêng cho Thành Cổ. Trong vô vàn huyền thoại về sự dũng cảm ấy có huyền thoại về Trung đội anh hùng Mai Quốc Ca...
Sông Thạch Hãn những ngày tháng tư
Thả hoa trên dòng Thạch Hãn dịp 30-4
Theo sử liệu, trong cuộc tiến công bảo vệ Thành Cổ năm 1972, Trung đội Mai Quốc Ca (gồm 20 người thuộc Đại đội 11, Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 9, Sư đoàn 304) nhận nhiệm vụ thọc sâu chiếm giữ cầu Quảng Trị (nay là cầu Thạch Hãn), thực hiện chia cắt chiến dịch, tạo điều kiện để các cánh quân của ta mai phục sẵn ở hai bờ sông Thạch Hãn và các vùng phụ cận tiêu diệt tập đoàn quân sự mạnh nhất của địch đang án ngữ ở Đông Hà, Ái Tử, La Vang lúc bấy giờ.
Trước nguy cơ bị tiêu diệt, địch đã điều 3 tiểu đoàn dù, thủy quân lục chiến, có xe tăng, pháo binh và máy bay yểm trợ, liên tục phản công để giải tỏa chốt chia cắt của ta. Cuộc chiến đấu diễn ra vô cùng ác liệt. Lực lượng địch đông hơn ta gấp nhiều lần.
Dưới sự chỉ huy của đại đội phó Nguyễn Văn Thỏa và trung đội trưởng Mai Quốc Ca, trung đội đã ngoan cường chiến đấu suốt ngày 10-4-1972 và đã lập được nhiều chiến công xuất sắc, đẩy lui nhiều đợt tấn công của địch, tiêu diệt 152 tên địch, bắn cháy nhiều xe tăng, xe bọc thép.
Tuy nhiên, sau nhiều trận đánh ác liệt, lại không cân sức nên 19 cán bộ, chiến sĩ Trung đội Mai Quốc Ca đã anh dũng hy sinh, người còn lại bị thương, rơi vào tay giặc. Đảng và Nhà nước ghi nhận công lao to lớn của Trung đội Mai Quốc Ca như tấm gương điển hình về tinh thần đoàn kết hiệp đồng, chiến đấu thông minh, sáng tạo, quên mình góp phần làm nên chiến thắng giải phóng tỉnh Quảng Trị năm 1972.
Tìm lại tên cho các anh
Chiều hoàng hôn bên bờ Thạch Hãn, dòng người ngược xuôi về đây như tụ hội. Hàng ngàn ánh mắt hướng nhìn về phía con thuyền đang khua nhẹ mái chèo giữa dòng Thạch Hãn. Bên bến sông, người chủ quán nước vừa đi vừa ngâm những câu thơ của nhà thơ Lê Bá Dương: “Đò xuôi Thạch Hãn xin chèo nhẹ/ Đáy sông còn đó bạn tôi nằm/ Có tuổi đôi mươi thành sóng nước/ Vỗ yên bờ bãi mãi nghìn năm”.
Điệu hò mộc mạc của người Quảng Trị khiến cho khách hành hương đứng lặng, không ít người bật khóc. Họ khóc về một thời bi hùng quá vãng, khóc cho người đồng đội hy sinh trong chiến dịch Thành Cổ còn mãi nằm lại dưới đáy sông. Ông Nguyễn Ngọc Phúc, hiện ở Hà Nam, là cựu chiến binh tham gia chiến dịch Thành Cổ kể lại: “Năm nào cũng vậy, cứ đến dịp này tôi về lại Thành Cổ, về lại Thạch Hãn để thắp nén hương tưởng nhớ đồng đội. Cứ mỗi lần như vậy, tôi không sao cầm được nước mắt, quá khứ bỗng dưng lại ùa về...”.
Đưa tay quệt dòng nước mắt lặng lẽ chảy dài xuống đôi gò má dày những nếp nhăn, ông Phúc lại nghẹn ngào: “Lúc ấy chúng tôi còn trẻ lắm, vượt sông để tiến đánh vào Thành Cổ. Giờ sau mấy mươi năm tôi có dịp quay trở lại để chứng kiến hình ảnh đổi thay của mảnh đất này, chứ còn bao đồng đội thì đã mãi mãi nằm lại...”.
Những năm sau ngày thống nhất, Đảng và Nhà nước, cũng như nhân dân tỉnh Quảng Trị, đồng đội của những người đã ngã xuống ngày đêm nỗ lực hết mình xác định, tìm kiếm hài cốt của các anh, đưa các anh về nơi an nghỉ. Nhưng chừng ấy thời gian vẫn không thể nào xác định được đầy đủ tên tuổi cho các anh. Riêng Trung đội Mai Quốc Ca, được Nhà nước truy tặng danh hiệu đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân năm 1973.
Đáng mừng hơn, đầu tháng 3-2007, tin vui dành cho người Quảng Trị cũng như đồng đội các anh, 19 chiến sĩ, liệt sĩ của Trung đội Mai Quốc Ca đã được các cựu chiến binh Sư đoàn 304 cùng các ban ngành chức năng lặn lội về các miền quê tìm lại nhân chứng, xác định đầy đủ tên tuổi cho các anh. Hiện tên tuổi của 19 anh hùng ấy đã được thể hiện trên một tấm bia hình trái tim, đặt ngay phía trước tượng đài...
Sông Thạch Hãn những ngày tháng 4, hàng ngàn cựu chiến binh trong trang phục áo lính sờn bạc đang lặng lẽ thắp những nén hương ven hai bờ sông, thả xuống dòng sông những cánh hoa để tưởng nhớ đồng đội của mình. Và, ngay đầu cầu Thạch Hãn, phía bờ Bắc, người dân, du khách quây quần bên tượng đài Trung đội anh hùng Mai Quốc Ca. Tượng đài có 19 giọt máu, in hình 19 trái tim phản chiếu xuống mặt nước tạo nên một màu sáng hồng lấp lánh. |
VÕ LINH
Thông tin liên quan:
Khúc tráng ca của những dòng sông
Bài 2: Người ở lại bến đò B
