Chiếm một phần tư số phiếu bầu trong cuộc bầu cử địa phương tuần này, đảng Độc lập của Anh (Ukip) đã ghi tên mình vào nền chính trị Anh do đảng Bảo thủ và Công đảng thống lĩnh từ lâu. Điều này cũng đánh dấu trào lưu của các đảng theo xu hướng dân túy ở châu Âu.
Từ điển Cambridge định nghĩa chủ nghĩa dân túy là “những tư tưởng và hoạt động chính trị với mục đích đại diện cho nguyện vọng và nhu cầu của người dân bình thường”. Đặc biệt tại châu Âu hiện nay, họ đại diện cho những người bất đồng với các nhà chính trị trong thời buổi khủng hoảng kinh tế kéo dài.
Từ đảng Mặt trận quốc gia (FNF) ở Pháp đến đảng True Finns ở Phần Lan hay từ Phong trào năm sao của Italia tới đảng Jobbik của Hungary, tất cả đều có chung mục tiêu, phản đối các cơ chế chính trị và kỹ trị trực thuộc Liên minh châu Âu (EU), thậm chí lên tới mức bài ngoại. Đáng kể nhất tại Italia, theo tờ Financial Times, phong trào năm sao của blogger Beppe Grillo đã gây chấn động nền chính trị nước này khi chiếm 25% số ghế trong cuộc bầu cử quốc hội Italia vừa qua.
Ukip của Anh có nhiều đặc điểm chung với các đảng dân túy khác ở lục địa châu Âu khi tỏ ra “dị ứng” với dân nhập cư vì cho rằng họ tranh giành việc làm và phúc lợi xã hội với dân bản xứ. Catherine Fieschi, một chuyên gia về chủ nghĩa dân túy châu Âu, cho rằng Ukip giành được số phiếu đáng kể vì những lỗi lầm của đảng Bảo thủ cầm quyền, nhất là trong vấn đề Anh trở thành thành viên EU từ thời Thủ tướng Margaret Thatcher. “Ukip xoáy sâu vào các “bệnh lý” của đảng Bảo thủ hiện đại và phản cảm với sự hòa nhập của Anh vào EU”, Fieschi nói.
Tuy nhiên, cũng cần phân biệt rằng phong trào dân túy không hẳn đồng nghĩa với cực hữu. Đó là lý do vì sao một số đảng theo đường lối cực hữu như đảng Tự do tại Áo, đã thua trong cuộc bầu cử hồi tháng 3 và đảng Geert Wilders tại Hà Lan thua trong cuộc tổng tuyển cử hồi tháng 9-2012. Jean-Marie Le Pen, người sáng lập FNF, không hề xấu hổ với đường lối cực hữu của mình và khuynh hướng bài Do Thái. Thế nhưng, Marine Le Pen, con gái của Jean-Marie Le Pen, người kế thừa chức chủ tịch FNF đã tìm cách giảm bớt tính cực hữu và cực đoan của FNF bằng cách đưa FNF theo xu hướng dân túy. Và bà ta đã thành công khi trong cuộc bầu cử tổng thống trong năm 2012 FNF đạt kết quả tốt nhất trong lịch sử với 17,9% số phiếu trong vòng đầu tiên.
Những nhà dân túy của EU như bà Le Pen, ông Grillo và Timo Soini của đảng True Finns tại Phần Lan, khai thác sự bất mãn của dân chúng về cuộc khủng hoảng tài chính khu vực đồng euro. Nhưng họ vẫn có những sắc thái khác biệt nhau. Những nhà dân túy ở Bắc Âu thu hút cử tri bằng cách lên án các hoạt động cứu trợ tài chính các quốc gia ở miền Địa Trung Hải, trong khi những nhà dân túy ở Nam Âu lên án việc áp dụng các biện pháp thắt lưng buộc bụng từ phía Bắc.
Một tập hợp các đảng dân túy mạnh mẽ trong cuộc bầu cử nghị viện châu Âu sắp tới chắc chắn sẽ làm rung chuyển EU. Mặc dù họ không thể là lực lượng lãnh đạo nền chính trị châu Âu nhưng với đường lối dân tộc có phần cực đoan, việc hợp tác trong EU sẽ trở nên khó khăn hơn. Trong khi các nhà chính trị chính thống đang loay hoay tìm liều thuốc giải độc hiệu quả với nền kinh tế, phong trào dân túy xem ra đã bắt đúng mạch sự bất mãn của người dân. Thành công của Ukip mới đây cho thấy, chủ nghĩa dân túy châu Âu có thể sẽ tiếp tục lớn mạnh trong thời gian tới.
THỤY VŨ
