Sau 2 năm thắng lớn, nông dân ĐBSCL phá vườn, bỏ cây lúa ồ ạt mở rộng diện tích trồng mía. Đến vụ mía đường 2006-2007 giá mía nguyên liệu rớt thê thảm, hàng trăm hộ nông dân ở Cà Mau, Trà Vinh, Sóc Trăng… chặt hàng ngàn ha mía non đào ao nuôi cá tra, nuôi tôm. Nhiều hộ khác thì bỏ mía “chết đồng”. Mùa mía mới lại vào vụ, âu lo của nông dân về cảnh được mùa, rớt giá lại canh cánh bên lòng. Chuyện cây mía lao đao là vậy.
Đầu năm 2007 khi Công ty Đầu tư Phát triển Giao thông vận tải (Tracodi) đầu tư 2.000 tỷ đồng xây nhà máy chế biến bột giấy từ đay, tỉnh Long An phát động nông dân trồng đay nguyên liệu, diện tích đay chuyên canh của 3 huyện vùng Đồng Tháp Mười là Thạnh Hóa, Mộc Hóa và Tân Thạnh từ 3.100 ha tăng vọt lên 8.800 ha. Nhưng khi vào vụ thu hoạch rộ, giá thu mua đay nguyên liệu lại rẻ bèo. Đay tươi nhà máy mua 220-250 đồng/kg mà còn bắt bẻ độ ẩm, chất lượng, quy cách. Thua lỗ, phần lớn bà con đem ngâm nước tuốt sợi, không ai ký hợp đồng bán nguyên liệu cho nhà máy. Mới thương vụ đầu tiên, vị đắng của cây đay đã len vào đời sống của nhà nông như điệp khúc lập lại của cây mía…
Theo ông Phạm Văn Luốc, Phó trưởng Ban quản lý dự án nhà máy bột giấy, thời gian nhà máy hoạt động là tháng 6-2008 chứ không phải tháng 11-2007. Hiện nhà máy thu mua nguyên liệu chuẩn bị cho giai đoạn chạy thử. Việc nhà máy chỉ ký được hợp đồng bao tiêu khoảng 1.000 ha đay nguyên liệu trong tổng số gần 9.000 ha là do ngay từ đầu vụ nông dân chê giá nên không chịu ký, lỗi không thuộc nhà máy. Còn hiện nay ai chở đay đến bán nhà máy đều thu mua hết với giá 250 đồng/kg, nếu nâng giá thu mua theo yêu cầu của nông dân, thu mua 300 đồng/kg thì nhà máy... chết!”.
Được biết, để đủ nguyên liệu cho nhà máy hoạt động cần phải trồng 15.000 ha đay với năng suất từ 40 tấn/ha trở lên. Mới trồng chưa được 9.000 ha mà quan hệ giữa nhà máy và nhà nông đã trục trặc. Nguy cơ nông dân bỏ đay trồng lúa, nhà máy sẽ thiếu nguyên liệu hoạt động là khó tránh khỏi.
Với nhiều mặt hàng nông, thủy sản khác cũng diễn ra tương tự. “Ăn xổi, ở thì ” vì lợi ích kinh tế cục bộ, trước mắt, chuyện lật kèo, phá bỏ hợp đồng đang là căn bệnh cần có thuốc “đặc trị” không chỉ đối với nhà nông mà ngay cả doanh nghiệp. Liên kết “4 nhà” là một chủ trương lớn nhằm khơi nguồn nội lực, đưa hàng nông, thủy sản Việt Nam vươn lên tầm cao mới, đủ sức cạnh tranh trong xu thế hội nhập. Tuy nhiên, chuyện cây mía, cây đay… đang đặt ra cho các nhà quản lý, nhà hoạch định kinh tế bài toán mới mang tầm vĩ mô.
Đình Cảnh
