Từ mâu thuẫn trên mạng đến án hình sự
Sáng 17-11, sân Trường THPT Nguyễn Thị Diệu (phường Xuân Hòa, TPHCM) chật kín học sinh khi phiên tòa giả định về phòng, chống bạo lực học đường được mở. Dù chỉ là mô phỏng, nhưng kịch bản được xây dựng từ một tình huống có thật khiến nhiều học sinh bất ngờ và lặng người theo dõi.
Theo cáo trạng giả định, bị cáo N.V.T. và bị hại Đ.V.H. (cùng sinh năm 2008) học chung trường nhưng không quen biết. Đầu tháng 7-2025, một bài đăng trên fanpage trường kéo theo tranh cãi giữa hai em. Lời qua tiếng lại, cảm xúc dồn nén, cả hai hẹn gặp nhau “nói chuyện” tại khu vực sân vận động phía sau trường. T mang theo một cây gậy “để phòng thân”.
Khi đối mặt, H thách: “Có muốn đánh nhau không?”; T. đáp trả: “Ngon thì nhào vô”. Chỉ vài giây sau, từ một cú xô đẩy của H., T. liền rút cây gậy đánh liên tục vào vai và lưng đối phương. H. ngã đập đầu xuống đất bất tỉnh. Chưa dừng lại, T. vẫn tiếp tục đá vào vùng sườn cho đến khi người dân can ngăn. H. được đưa đi cấp cứu, còn T. vội vứt hung khí rồi bỏ chạy.
Trong phần xét hỏi, T. thừa nhận hành vi chỉ vì “quá bực tức”. Đại diện Viện KSND nhận định: “Chỉ vài giây mất bình tĩnh bị cáo phải đối diện với trách nhiệm hình sự, ảnh hưởng cả tương lai”.
Dưới hàng ghế dự khán, mẹ bị cáo sụt sùi trình bày hoàn cảnh gia đình khó khăn, xin giảm nhẹ hình phạt cho đứa con thơ dại. Những tiếng nấc nghẹn càng khiến câu chuyện trở nên nặng nề, chân thật hơn bất kỳ bài học đạo đức nào trên lớp.
Chính sự nhập vai này khiến học sinh thực sự cảm nhận được sức nặng của pháp luật. Không còn là những dòng chữ khô khan trong sách luật, mà là những tình huống tái hiện ngay trước mắt.
Em G.K. (học sinh lớp 10, Trường THPT Nguyễn Thị Diệu) chia sẻ: “Lúc nghe cáo trạng, em không nghĩ phải có mức án tù. Trước giờ nghĩ đánh nhau chỉ bị mời phụ huynh, không ngờ có thể bị xử tù. Phiên tòa giả định là lời cảnh tỉnh sâu sắc đối với tụi em, hãy biết kiềm chế bản thân”.
Từ thực tế đến thay đổi hành vi
Phiên tòa giả định giúp học sinh hiểu được trọn vẹn các quy trình pháp lý, từ điều tra, xét hỏi, tranh luận đến tuyên án. Từ đó, giúp các em chuyển từ chỉ nhận thức được “biết đánh nhau là vi phạm” sang mức hiểu rõ tại sao vi phạm hình sự.
Các em hiểu rằng, một hành vi tưởng chừng bộc phát như mang gậy “phòng thân”, một câu nói thách thức hay cú đánh tức giận đều có thể trở thành yếu tố cấu thành tội danh.
Phiên tòa giả định có đầy đủ kịch tính của một vụ án hình sự nhưng vẫn giữ được tính giáo dục cao: Đó là lời cảnh báo mạnh mẽ, nhưng không gây tổn thương; răn đe, nhưng đầy nhân văn. Và quan trọng hơn giúp học sinh tự soi chiếu và tự đặt câu hỏi: “Nếu mình ở vị trí đó thì sao?”.
Phiên tòa kết thúc, nhưng sự im lặng vẫn còn đọng lại nơi sân trường. Với nhiều học sinh, đó không chỉ là buổi tuyên truyền pháp luật, mà là khoảnh khắc nhìn thấy cái giá phải trả cho sự bốc đồng để từ đó biết bình tĩnh, biết tôn trọng pháp luật và biết dừng lại trước khi mọi chuyện đi quá xa. Đó cũng là lời cảnh tỉnh thật sự cho những người đang ngồi trên ghế nhà trường, rằng: Bạo lực không giải quyết được mâu thuẫn, mà chỉ mở ra cánh cửa dẫn đến những hậu quả khôn lường.
Thầy Dương Văn Thư, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Thị Diệu, cho biết nhà trường đang xây dựng mô hình “Trường học hạnh phúc”, trong đó giáo dục pháp luật qua phiên tòa giả định là điểm nhấn để phòng, chống bạo lực học đường. Thời gian tới, nhà trường sẽ tuyên truyền pháp luật cho học sinh với nội dung, hình thức phong phú, sinh động hơn.
