Việc rút ruột container hàng nông sản xuất khẩu hàng diễn ra âm ỉ từ lâu. Chỉ khi bắt quả tang việc rút ruột container điều nhân của Công ty Hải Nam Phát (Bình Dương) vào ngày 21-12-2007 lúc đó các doanh nghiệp (DN) mới công khai tố cáo. Không chỉ điều nhân, mà hồ tiêu, cao su, cà phê, thủy sản… đều có thể bị rút ruột trước khi đưa xuống tàu xuất khẩu. Lúc đó, nhờ công an vào cuộc quyết liệt nên những năm sau 2008, 2009 tình hình có tạm lắng.
Nhưng tuần qua Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) cảnh báo vấn nạn rút ruột container đã và đang trở lại. Mới nhất ngày 2-8, Công ty Chế biến xuất nhập khẩu nông sản thực phẩm Đồng Nai (Donafoods) đã bị khách hàng thông báo, giao thiếu 538 thùng cartons (trị giá 102.000 USD) trong tổng số 700 thùng xuất sang Ấn Độ ngày 22-6-2011. Lúc đó, Donafoods mới té ngửa đã không cử nhân viên đi áp tải theo xe.
Nhưng với trường hợp của Công ty cổ phần Long Sơn, dù thuê “mối ruột” vận chuyển vẫn bị mất hàng (trị giá 130.000 USD) vào tháng 10-2010. Khi phát giác sự việc, công an vào cuộc mới khám phá nhiều điều. Công ty vận tải này đã gắn chip định vị toàn cầu vào mỗi xe đề phòng trường hợp tài xế bị nhóm tội phạm mua chuộc, nhưng vẫn không ăn thua. Bởi vì thủ phạm chuyên nghiệp, tìm cách chui vào làm việc những công ty vận tải uy tín (thay vì lập công ty vận tải để lừa đảo), tìm ra khe hở để ra tay. Người lái xe đưa hàng của Công ty CP Long Sơn là tài xế mới vào làm, 3 ngày đã nghỉ việc để lại toàn thông tin giả trong hồ sơ. Theo Vinacas, từ 2007 đến nay, chỉ riêng ngành điều có không dưới 20 trường hợp bị rút ruột container, trị giá không dưới 1 triệu USD, vì có nhiều DN âm thầm chịu đựng và bồi hoàn nhà nhập khẩu, không khai báo sợ bị mất uy tín. Thực tế những mặt hàng nông sản khác như cao su, hồ tiêu đã từng bị rút ruột. Nhận thấy sự việc ngày càng trầm trọng, mới đây, Bộ Công thương đã có cuộc họp với các ngành hàng, tìm các biện pháp ứng phó.
Việc đáng tiếc này, trước hết là lỗi các DN. Những thủ đoạn rút ruột container không mới, bọn tội phạm nghiên cứu kỹ và tinh vi hơn, tìm ra kẽ hở từng khâu nên khi ra tay đều trót lọt. Khắc phục điều này không khó nếu DN không chủ quan. Điều DN băn khoăn, cảng có thể góp phần giảm tình trạng này nếu làm kỹ hơn, như bắt buộc phải cân tự động mỗi xe vào cảng và tự động in ra số liệu tải trọng từng xe thay vì tài xế tự ghi.
Thật ra, việc rút ruột container không phải chỉ ở trên đường vận chuyển từ kho đến cảng, mà cũng có thể mất tại cảng khi chờ đưa xuống tàu. Vì vậy, theo các DN, tốt nhất là sử dụng scan container như các nước đang ứng dụng. Theo ông Nguyễn Đức Thanh, Phó Chủ tịch Vinacas, việc xét xử những trường hợp bị mất cắp thời gian qua với khung hình phạt tội và mức phạt quá nhẹ chưa đủ sức răn đe. Ngay cả lực lượng thực thi pháp luật không phải lúc nào cũng vào cuộc quyết liệt như năm 2007. Khi những khâu này còn kẽ hở thì nhóm tội phạm còn lợi dụng. Vì vậy, dù là bài học cũ nhưng vẫn mới.
CÔNG PHIÊN
