Một nghịch lý đang diễn ra tại các dự án thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ở các tỉnh, thành thuộc vùng kinh tế trọng điểm miền Trung: địa phương có những dự án được chấp thuận, cấp phép đầu tư nhưng triển khai nhỏ giọt trong khi một số địa phương khác có tiềm năng, lại không có đất phải từ chối những dự án lớn vì sợ ô nhiễm môi trường.
Ít vốn làm nhanh, nhiều vốn “treo” hoài
Tại tỉnh Quảng Ngãi, hiện có 36 dự án FDI còn hiệu lực, tổng vốn hơn 4 tỷ USD. Tuy nhiên, vốn thực hiện của các dự án FDI lũy kế đến nay mới đạt 545 triệu USD, chỉ chiếm 13,4% tổng vốn đăng ký và phần lớn rơi vào những dự án có vốn đầu tư thấp.
Trong đó, Công ty TNHH Sumida (Nhật Bản) hiện đang tập trung xây dựng nhà xưởng để đưa nhà máy đi vào hoạt động vào cuối năm nay. Dự án FDI có tổng vốn đầu tư 10 triệu USD này chuyên sản xuất các sản phẩm biến áp điện, cuộn cảm, cuộn kháng và linh kiện, phụ kiện liên quan dùng cho điện tử dân dụng, thiết bị tự động, thiết bị công nghiệp và y tế để xuất khẩu, được xây dựng đáp ứng toàn bộ các tiêu chuẩn về sản xuất của ngành công nghiệp điện tử Nhật Bản. Còn dự án Kizuna Quảng Ngãi (cũng của nhà đầu tư Nhật Bản) xây dựng nhà xưởng, nhà văn phòng, các công trình phụ trợ phục vụ cho các nhà đầu tư thuê để sản xuất công nghiệp có vốn đầu tư 3,6 triệu USD cũng đang gấp rút về đích đúng hẹn vào cuối năm 2015. Tại Khu công nghiệp VSIP Quảng Ngãi, với vốn đầu tư 20 triệu USD (giai đoạn 1), chỉ sau một năm xây dựng, Công ty King Riches đã hoàn thành nhà máy sản xuất và gia công giày gồm 3 nhà máy, 1 xưởng sản xuất, cùng ký túc xá cho công nhân. Hiện nhà máy này cùng với Nhà máy sản xuất bánh kẹo và nước giải khát URC Central Dung Quất (Anh) có tổng vốn đầu tư khoảng 35 triệu USD và Nhà máy sản xuất sợi và vải Xindadong Textiles Dung Quất do Công ty TNHH New Manson Group Textiles Industrial (Trung Quốc) làm chủ đầu tư, với tổng vốn gần 15,8 triệu USD đang vận hành chạy thử và dự kiến chính thức đi vào hoạt động trong tháng 8 tới.
Ông Phạm Như Sô, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi cho biết, cùng với các hạng mục hạ tầng kỹ thuật của giai đoạn 1A, văn phòng làm việc, trạm phòng cháy chữa cháy, nhà máy xử lý nước thải… của VSIP Quảng Ngãi cơ bản hoàn thành đã tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư triển khai dự án. Tuy nhiên, nhìn lại các dự án FDI tại Quảng Ngãi, ông Sô khá lo lắng trước dự án vốn FDI lớn nhất là dự án Thép Guang Lian (Quảng Liên) Dung Quất (vốn đầu tư 3 tỷ USD) đang đứng trước nhiều khó khăn sau khi chủ đầu tư hiện tại của dự án - Tập đoàn E-United (Đài Loan) đã trình hồ sơ đề nghị điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư lần thứ 5, giảm vốn từ 3 tỷ USD xuống chỉ còn 2 tỷ USD. “UBND tỉnh đã kiến nghị Bộ Công thương, Bộ KH-ĐT và Cục Hàng hải Việt Nam sớm có ý kiến tham gia về các nội dung kiến nghị điều chỉnh dự án của nhà đầu tư. Việc cấp giấy chứng nhận điều chỉnh lần 5 chỉ thực hiện nếu nhà đầu tư cung cấp được hợp đồng tín dụng chính thức đã ký với ngân hàng, nếu không Ban Quản lý KKT Dung Quất có quyền đơn phương chấm dứt, thu hồi dự án” - ông Phạm Như Sô cho biết.
Dự án thép Quảng Liên xin điều chỉnh vốn đầu tư nhỏ dần nhưng vẫn treo gần 10 năm.
Thu hồi dự án, tạo quỹ đất cho nhà đầu tư
Trước năm 2010, Đà Nẵng là một trong những địa phương đứng đầu khu vực về thu hút FDI. Dẫu vậy, vài năm gần đây, địa phương trung tâm của vùng kinh tế trọng điểm miền Trung bắt đầu bộc lộ những khó khăn, thách thức mới khi mà thu hút FDI sụt giảm. Trong năm 2014, thành phố có 30 dự án FDI được cấp phép mới với tổng vốn đăng ký hơn 126 triệu USD và 16 dự án tăng vốn đầu tư với nguồn vốn tăng thêm 30,26 triệu USD. Như vậy, tổng vốn đầu tư cấp mới và tăng thêm vốn có giá trị hơn 156 triệu USD, bằng 53,15% so với năm 2013. Những tháng đầu năm 2015, tình hình thu hút vốn FDI tiếp tục giảm sâu. Đến nay, tổng vốn FDI vào Đà Nẵng đạt gần 3,4 tỷ USD, trong đó chỉ hơn 2 tỷ USD đã thực hiện.
Ông Lâm Quang Minh, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư thành phố Đà Nẵng, thừa nhận đây là kết quả không mong muốn khi mà thành phố đã rất nỗ lực trong thu hút vốn FDI. Một trong những nguyên nhân làm ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình thu hút vốn FDI của Đà Nẵng là việc chủ động thu hút đầu tư có chọn lọc dự án công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp phụ trợ và dịch vụ có giá trị gia tăng cao, đặc biệt là các dự án sạch để bảo đảm môi trường du lịch và phát triển bền vững. Do vậy, đầu năm 2014, Đà Nẵng đã từ chối dự án đầu tư 200 triệu USD của Tập đoàn Dệt - may Hồng Công; trong quý 2-2014, tiếp tục từ chối dự án có quy mô 30ha để phát triển công nghiệp dệt nhuộm của Hàn Quốc. Thách thức nữa trong thu hút đầu tư FDI đối với Đà Nẵng, theo ông Minh, là thiếu quỹ đất kêu gọi đầu tư. Quỹ đất ngoài khu công nghiệp như khu vực ven biển đều có nhà đầu tư và trong số này chưa triển khai dự án.
Nhằm tạo quỹ đất cho nhà đầu tư, đầu tháng 6 vừa qua, UBND thành phố Đà Nẵng đã quyết định rà soát hàng loạt dự án ven biển, nhiều dự án sẽ bị thu hồi giấy chứng nhận đầu tư, gồm: Khu du lịch giải trí Đệ Nhất, Khu thể thao giải trí Huy Khánh, Khu du lịch Biển Đông mở rộng (Bãi Rạng) và vệt biệt thự khu nghỉ mát Bãi Trẹm (Biển Đông mở rộng). Một số dự án nằm trong diện cần thanh kiểm tra để xác định tiếp tục hay cho dừng hẳn, gồm: Dự án Temple nằm cạnh bãi biển Phạm Văn Đồng; dự án bất động sản và du thuyền Đà Nẵng (chủ đầu tư Liên doanh Công ty Quốc Cường Gia Lai và VinaCapital) và dự án Khu du lịch sinh thái Ghềnh Bàn - Bãi Đa; Khu du lịch Nam Phát; Khu du lịch ven biển Hòn Ngọc Á Châu (chủ đầu tư Công ty CP Hòn Ngọc Á Châu thuộc Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai); Khu du lịch biển I.V.C do Công ty TNHH I.V.C làm chủ đầu tư; Khu du lịch The Nam Khang (Công ty TNHH The Nam Khang)...
HÀ MINH
