Phát triển diện tích, mở rộng đầu ra cho rau an toàn, rau đạt chuẩn VietGAP được xem là một trong những nhiệm vụ quan trọng của các sở, ngành chức năng tại TPHCM trong giai đoạn 2016-2020. Cách làm này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe người dân mà còn thực hiện mục tiêu tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững, gia tăng giá trị sản xuất.
Diện tích còn hạn chế
Số liệu từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) TPHCM, cho thấy, TP hiện có 91 xã, phường sản xuất rau với diện tích canh tác 3.486ha. Trong đó, huyện Củ Chi có 21 xã, thị trấn sản xuất rau với diện tích 2.398ha; Bình Chánh có 15 xã, diện tích trồng rau 544ha; Hóc Môn có 10 xã, diện tích 528ha, phần còn lại là ở các quận, huyện vùng ven khác.
Tính đến đầu năm 2016, diện tích sản xuất rau an toàn ước đạt 15.800ha, tăng 18,94% so với năm 2011, đạt 105% kế hoạch. Năng suất bình quân đạt 25 tấn/ha. Sản lượng rau bình quân đạt 375.000 tấn/năm, tăng 33,79% so với năm 2011. Về sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hiện TPHCM đã cấp chứng nhận cho 721 tổ chức, cá nhân sản xuất rau, quả trên địa bàn, gồm xã viên của 7 HTX và tổ hợp tác như HTX Ngã Ba Giồng, HTX Phú Lộc, HTX Thỏ Việt, HTX Phước An, HTX Nhuận Đức, HTX Nông nghiệp Xanh, 10 công ty và các nông hộ. Tổng diện tích trồng rau VietGAP là 448ha, sản lượng ước đạt 47.082 tấn/năm.
Thực hiện đề án phát triển rau an toàn tại các xã nông thôn mới, tính đến năm 2016, tổng số mô hình sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP đã triển khai được 178 mô hình, trên diện tích 741,3ha với 2.106 hộ tham gia gồm các mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, cánh đồng rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, sản xuất rau theo hướng hữu cơ sinh học…
Theo Sở NN-PTNT, các mô hình theo tiêu chuẩn VietGAP đã làm giảm chi phí thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, giống bình quân 30 triệu đồng/ha/năm. Một số vùng chuyên canh mới được hình thành tại TPHCM tập trung tại các xã Nhuận Đức, Trung Lập Hạ, Tân Phú Trung (Củ Chi); xã Tân Quý Tây, Hưng Long, Bình Chánh, Quy Đức (Bình Chánh); xã Xuân Thới Sơn, Xuân Thới Thượng, Thới Tam Thôn (Hóc Môn).
Cũng theo Sở NN-PTNT, nhờ những giải pháp đồng bộ nên chương trình đã tạo được chuyển biến tích cực trong sản xuất. So với giai đoạn 2006-2010, diện tích chứng nhận rau theo tiêu chuẩn VietGAP đã tăng hơn 95%, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và tốc độ tăng trưởng ngành nông nghiệp. Số lượng chuỗi sản phẩm rau an toàn tăng hàng năm và đã hình thành được chuỗi sản phẩm so với năm 2013.
Bên cạnh những mặt tích cực cũng còn nhiều tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện. Đó là diện tích rau theo tiêu chuẩn VietGAP vẫn chưa đạt mục tiêu đề ra so với kế hoạch của chương trình phát triển rau an toàn, chưa xây dựng được thương hiệu sản phẩm rau an toàn và rau VietGAP. Giá thu mua rau theo tiêu chuẩn VietGAP không khác biệt nên chưa tạo động lực cho người sản xuất. Chưa thể kiểm tra, giám sát được sản phẩm rau lưu thông trên thị trường, đặc biệt là các cơ sở chế biến.
Việc phát triển chuỗi thực phẩm an toàn trên rau còn hạn chế, chưa gắn kết chặt chẽ giữa các thành phần tham gia trong chuỗi cung ứng, việc xây dựng, phát triển sản xuất kinh tế hợp tác chưa bền vững. Giá mua rau theo tiêu chuẩn VietGAP không khác biệt với rau trồng thông thường nên chưa tạo động lực cho người sản xuất đầu tư phát triển sản phẩm. Chưa thể kiểm tra, giám sát được sản phẩm rau lưu thông trên thị trường, đặc biệt là ở các cơ sở chế biến. Người tiêu dùng chưa nhận diện được rau an toàn và rau VietGAP. Nguyên nhân chính dẫn đến những hạn chế nêu trên là do tiêu chí rau theo tiêu chuẩn VietGAP chưa phù hợp với yêu cầu tiêu thụ nội địa, chưa là tiêu chí bắt buộc nên người tiêu dùng chỉ quan tâm đến tiêu chí rau an toàn, vì vậy rau VietGAP phát triển không bền vững…
Rau VietGAP được trồng tại HTX Phước An. Ảnh: CAO THĂNG
Thực hiện đồng bộ các chính sách hỗ trợ sản xuất
Theo chương trình mục tiêu phát triển rau an toàn trên địa bàn TP giai đoạn 2016-2020 do Sở NN-PTNT chủ trì thực hiện, đã được UBND TPHCM phê duyệt đặt ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 diện tích gieo trồng đủ điều kiện sản xuất rau an toàn đạt 16.319ha, giá trị sản xuất đạt trên 600 triệu đồng/ha/năm. Trong đó, trên 90% các tổ chức, cá nhân tại các vùng sản xuất rau an toàn tập trung được giám sát kiểm tra, đảm bảo đủ điều kiện sản xuất, sơ chế sản phẩm rau, quả an toàn phù hợp với VietGAP. 100% diện tích sản xuất tại các HTX, tổ hợp tác được chứng nhận rau VietGAP; 100% xã có sản xuất rau theo mô hình VietGAP, nâng cao chất lượng an toàn thực phẩm. Hình thành từ 1-2 vùng rau ứng dụng công nghệ cao, tăng giá trị sản phẩm, tăng thu nhập cho nông dân gắn với phát triển nông thôn mới.
Để thực hiện được mục tiêu trên, TP sẽ tiếp tục rà soát, điều chỉnh các vùng sản xuất rau tập trung đến năm 2020, tầm nhìn 2025, xây dựng bản đồ số hóa vùng sản xuất rau an toàn. Công bố công khai quy hoạch chi tiết vùng sản xuất rau tập trung đến các cấp chính quyền và người dân biết để thực hiện. Tập trung đầu tư hoàn chỉnh đồng bộ các công trình hạ tầng cơ sở về thủy lợi, giao thông nông thôn, điện… phục vụ chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ diện tích trồng lúa, mở rộng vùng sản xuất rau an toàn và sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP.
Bên cạnh đó, các sở, ngành tập trung tuyên truyền, phổ biến các quy trình, thông tin về sản xuất rau an toàn nhằm nâng cao nhận thức, ý thức của người sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng, góp phần nâng cao nhận thức sản xuất, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trên sản phẩm rau và đảm bảo sức khỏe cộng đồng. Thực hiện cải tiến công tác tập huấn và chứng nhận sản xuất, kinh doanh rau an toàn theo quy trình VietGAP, thực hành sản xuất tốt (GMPs), hệ thống phân tích mối nguy cơ, kiểm soát điểm tới hạn (HACCP)… cho các hộ nông dân, các cơ sở sản xuất, kinh doanh rau an toàn trên địa bàn TP, kết hợp tuyên truyền, phổ biến quy định của nhà nước về an toàn thực phẩm.
Về chính sách, tiếp tục đẩy mạnh triển khai các chính sách hỗ trợ đầu tư vùng sản xuất, sơ chế, chế biến và bảo quản sản phẩm rau an toàn trên địa bàn TP. Tiếp tục nghiên cứu, đề xuất áp dụng chính sách nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch đối với nông sản (theo Quyết định 63 của Thủ tướng Chính phủ, chính sách hỗ trợ nông dân theo Nghị định 02 về khuyến công đối với phát triển rau an toàn; nghiên cứu để bổ sung, điểu chỉnh cơ chế, chính sách khuyến khích chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, phát triển nông nghiệp đô thị, chính sách ứng dụng cơ giới hóa, công nghệ sinh học trong sản xuất rau). Thực hiện truy xuất nguồn gốc rau đến các HTX có sản xuất và kinh doanh rau... Ngoài ra, TP sẽ thực hiện các đề án xúc tiến thương mại, phát triển kinh tế hợp tác, tăng cường mối quan hệ giữa các thành phần tham gia chuỗi cung ứng với mục tiêu xúc tiến tiêu thụ sản phẩm rau VietGAP, góp phần đảm bảo cho sản phẩm VietGAP có thị trường tiêu thụ ổn định để thúc đẩy sản xuất và kinh doanh rau an toàn phát triển mạnh mẽ.
Tường Dân
