Nhiều người cho rằng giá dầu thế giới hiện tăng cao là do bất ổn ở Trung Đông và Bắc Phi cũng như do USD mất giá. Nhưng đó chỉ là một phần. Theo báo chí Mỹ, giá dầu tăng phần nhiều do sự can thiệp của giới đầu cơ.
Đường ống dẫn dầu từ Azerbaijan sang châu Âu.
Từ hành động trữ dầu ồ ạt
Giá dầu từ mức 36 USD/thùng vào tháng 12-2008 đã tăng lên 110 USD/thùng hiện nay. Có thực tế là chính giao dịch dầu trên thị trường mới là yếu tố đẩy giá dầu lên cao chứ không phải do cung hay cầu. Điều này, theo báo Christian Science Monitor, cần siết chặt các quy định để giảm bớt hiện tượng làm giá.
Theo báo này, giá dầu được xác định bởi các hành vi phối hợp của những nhà giao dịch trên thị trường. Quan trọng nhất chính là sàn giao dịch New York Mercantile. Khi các nhà giao dịch nghĩ rằng giá dầu sẽ tăng, họ lập tức mua tích trữ với hy vọng bán ra được lợi nhuận lớn. Chính việc thu mua ồ ạt sẽ đẩy giá dầu lên cao dẫn đến việc tăng giá các loại nhiên liệu khác như khí đốt, xăng và nhiều mặt hàng khác.
Cái cớ lo sợ cạn nguồn cung ở Trung Đông như mọi người vẫn tưởng chỉ là một phần. Bằng chứng là Saudi Arabia đã tăng sản lượng khai thác bù vào sản lượng của Libya. Các nhà giao dịch dầu thậm chí còn cho rằng bất ổn ở Bahrain sẽ lan sang Saudi Arabia nhưng điều này đã không xảy ra.
Hiện thế giới có nhiều dầu trên thị trường hơn là nhu cầu tiêu thụ dẫn đến việc Saudi Arabia giảm lượng khai thác.
Theo số liệu của ông Bart Chilton thuộc Ủy ban định giá giao dịch tương lai các mặt hàng thiết yếu của Mỹ (CFTC) đưa ra vào tháng 3-2011, các nhà đầu cơ đã gia tăng hoạt động trên thị trường năng lượng lên 64% từ tháng 6-2008. Đây là con số kỷ lục.
Giá dầu vẫn tiếp tục tăng bất chấp lượng cung và cầu không hề biến động. Cụ thể là nó đã tăng từ mức 50 USD/thùng vào tháng 2-2007 lên 147 USD/thùng vào tháng 7-2008. Điều này cho thấy ảnh hưởng của các nhà đầu cơ. Hàng tỷ USD đã được đổ vào thị trường năng lượng Mỹ trong những năm qua chỉ để mua dầu tích trữ, làm bùng nổ tình trạng đầu cơ.
Đến việc tìm biện pháp chống đầu cơ
CFTC được Quốc hội Mỹ trao quyền để đảm bảo rằng giá dầu phản ánh trung thực cung - cầu trên thị trường chứ không phải do đầu cơ gây ra. Vì thế, theo CS Monitor, cần có thêm một số biện pháp.
Thứ nhất là hạn chế số lượng các hợp đồng mà các nhà giao dịch có thể có. CFTC đang xem xét vấn đề này nhưng chưa tới đâu do áp lực từ một số người ở phố Wall cũng như những quan điểm khác nhau trong ủy ban này. Thứ hai là hạn chế số nợ mà các giao dịch viên được quyền nợ trước để mua dầu đầu cơ. Thứ ba là cải cách quy định theo đó thu thập thêm dữ liệu để biết nguy cơ các nhà giao dịch có ý định đầu cơ.
Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh thông tin cho công chúng, nhiều người luôn muốn đầu cơ vào các mặt hàng thiết yếu thông qua các quỹ đầu tư và quỹ lương hưu. Các nhà lãnh đạo Mỹ và các nước cần nhận thức rõ hơn về các nhà đầu tư này.
Ngoài ra, cần nỗ lực đồng bộ chứ không riêng ở Mỹ. Ví dụ, nếu siết chặt các quy định tại sàn giao dịch năng lượng New York Mercantile thì các nhà giao dịch sẽ chuyển sang thị trường London.
Đòi hỏi nỗ lực chung như vậy sẽ là khó khăn nhưng vẫn có thể làm được. Người ta cần nhìn về những kinh nghiệm trong lĩnh vực cải cách hệ thống tài chính. Nó không chỉ ở đơn lẻ từng quốc gia mà cần có nỗ lực toàn cầu.
Giá dầu thế giới trong lịch sử từng gián tiếp hoặc trực tiếp dẫn đến suy thoái kinh tế toàn cầu. Nếu không cải tổ kịp thời thị trường giao dịch dầu hiện nay, mọi việc sẽ tồi tệ hơn khi nhu cầu dầu thế giới tăng thực sự trong tương lai.
Thụy Vũ
