Ngày 20-3, tại tỉnh Bình Phước, lần đầu tiên Lễ hội Quả điều vàng Việt Nam đã được tổ chức nhằm tôn vinh những người trồng điều và xúc tiến thương mại cả trong và ngoài nước, xây thương hiệu điều Việt Nam trên thị trường quốc tế.
- Đi đầu trong chế biến
Tại diễn đàn Khuyến nông @ do Trung tâm Khuyến nông quốc gia tổ chức hôm qua tại thị xã Đồng Xoài, TS Hoàng Quốc Tuấn, Phân viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp nhận định, các ngành nông sản Việt Nam thường phát triển dựa trên nguyên liệu sẵn có như cà phê, hồ tiêu, cao su… và xuất khẩu bằng nguyên liệu thô là chủ yếu. Riêng ngành điều lại nhập khẩu nguyên liệu để chế biến.
Sản phẩm hạt điều của Việt Nam được nhiều nước ưa chuộng.
Ngành điều đã đi trước, không chỉ trong nước mà cả thế giới về công nghiệp chế biến hạt điều khi làm chủ được công nghệ mà còn hiện đại hóa thiết bị. Trong đó, gần như 100% thiết bị chế biến được sản xuất trong nước. Công suất các nhà máy hiện nay khoảng 800.000 tấn, tức là phải nhập khẩu thêm khoảng 40% nguyên liệu từ các nước châu Phi…
Dù Ấn Độ có công suất chế biến lớn nhất (trên 950.000 tấn), nhưng công nghiệp chế biến điều nhân Việt Nam từ năm 2006 đã giành vị trí số 1 thế giới trong xuất khẩu. Năng suất bình quân hạt điều trên 1 tấn hiện nay chỉ có Việt Nam, Tanzania, Mozambique vào hàng cao nhất thế giới, trong khi những nước khác, kể cả nước có diện tích lớn và chế biến hàng đầu như Ấn Độ, Brazil… đều thấp hơn. Chất lượng điều Việt Nam, nhất là tại tỉnh Bình Phước (thủ phủ cây điều và có diện tích lớn nhất nước) được nhà nhập khẩu đánh giá là ngon nhất.
- Người trồng bấp bênh
Có một nghịch lý, trong khi những ngành khác luôn phải lo toan đầu ra sản phẩm, thì ngành điều không chỉ mua hết mà còn nhập khẩu thêm nguyên liệu để chế biến, nhưng diện tích điều mỗi năm đều giảm mạnh.
| |
Nếu như năm 2006 có diện tích điều cao nhất với 444.200ha thì nay chỉ còn 393.000ha, riêng năm 2009 giảm trên gần 51.000ha. Dự báo, diện tích điều sẽ giảm xuống còn 350.000ha trong thời gian tới. Ngay cả năng suất bình quân, dù có lúc trên 1 tấn/ha (gấp đôi bình quân thế giới), nhưng hiện nay giảm xuống còn 0,86 tấn/ha.
Diện tích điều bị canh tranh gay gắt bởi cây sắn (khoai mì), đặc biệt là cây cao su do thu nhập từ cây điều quá thấp so với các loại cây công nghiệp trên. Ngoài ra, tỷ lệ xuất khẩu điều nhân còn quá cao, lên đến 95%, tiêu thụ nội địa quá ít. Điều này dễ bị động khi giá cả và mức cầu thị trường thế giới giảm xuống làm ảnh hưởng tức khắc giá cả xuất khẩu, tác động tiêu cực đến bà con nông dân.
Nhiều ý kiến cho rằng phải thâm canh cây điều thay vì phó mặc cho nước trời như bấy lâu nay, cung cấp giống mới, trồng xen canh, chăn nuôi dưới tán điều… nhằm tăng thu nhập cho người trồng điều.
Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Phước Bùi Văn Thạch, để người dân yên tâm trồng điều, nhà nước phải có những chính sách hỗ trợ riêng cho người trồng điều như hỗ trợ lãi suất, xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn như đường, điện… Nhưng điều quan trọng là phải cơ cấu lại ngành hàng theo hướng hiệu quả, phân chia lại lợi nhuận trong chuỗi giá trị từ sản xuất đến thu mua, chế biến, xuất khẩu hạt điều.
Một chuyên gia nước ngoài, sau nhiều năm khảo sát về chuỗi giá trị tại Việt Nam đã nhận định, “chiếc bánh” lợi nhuận ngành hàng nông sản hiện nay chưa được chia đều giữa các bên. Bà con nông dân hưởng quá ít, 2/3 thuộc về các khâu trung gian và nhà chế biến. Vì vậy, đối với cây điều, không chỉ đơn thuần là kinh tế mà còn là vấn đề xã hội, trong đó, quyền lợi và thu nhập của người trồng điều phải được đặt lên hàng đầu
CÔNG PHIÊN
